Rzecznik praw obywatelskich po raz kolejny interweniuje w sprawie ustawy o kołach gospodyń wiejskich (Dz.U. z 2018 r. poz. 2212). Chodzi o art. 4 ust. 1, zgodnie z którym na terenie jednej wsi może zostać utworzone tylko jedno koło gospodyń wiejskich. Z kolei ust. 2 stanowi, że terenem działalności koła może być jedna bądź więcej wsi.
„Przepisy te w istotny sposób ograniczają możliwość skorzystania z nowej formy organizacyjnej, jaką mają być KGW. Nie wszystkie zainteresowane podmioty, spełniające ustawowe kryteria, mogą więc założyć bądź zostać członkami KGW. Ograniczenie to może mieć szczególnie istotne znaczenie w przypadku miejscowości o dużej liczbie mieszkańców” – zwraca uwagę dr Adam Bodnar w wystąpieniu do ministra rolnictwa.
Tymczasem z art. 12 konstytucji wynika zasada wolności tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społecznozawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji. Z kolei art. 58 gwarantuje każdemu wolność zrzeszania się. Na problem ten RPO zwracał już uwagę w trakcie prac legislacyjnych, a po uchwaleniu ustawy do biura rzecznika napływają kolejne skargi.
Podobne wątpliwości dotyczą treści art. 4 ust. 5, zgodnie z którym jednocześnie można być członkiem tylko jednego koła gospodyń wiejskich. Takich ograniczeń nie ma ani w przypadku członkostwa w stowarzyszeniach, ani w związkach zawodowych.
„Jednym z podstawowych uprawnień wynikających z konstytucyjnie chronionej wolności zrzeszania się jest prawo dobrowolnego przystępowania do zrzeszeń” – pisze RPO, odwołując się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego. Przyjęte rozwiązania ustawowe uniemożliwią natomiast części zainteresowanych osób członkostwo w nowej formie zrzeszenia, jaką są KGW.
„W praktyce ograniczenie możliwości tworzenia KGW może prowadzić również do wymuszania członkostwa na osobach zaangażowanych w życie społeczności lokalnej, które nie będą mogły samodzielnie założyć KGW” – zauważa RPO. To może z kolei stanowić pośrednie ograniczenie prawa do niewstępowania do określonych zrzeszeń.