Jedna korporacja dzisiejszych adwokatów i radców prawnych oraz nowoczesny system świadczenia profesjonalnej pomocy prawnej to pomysł ekspertów Ministerstwa Sprawiedliwości na reformę świadczenia usług prawniczych.
Powołany przez ministra sprawiedliwości zespół do opracowania koncepcji ustroju nowej adwokatury odbył ostatnie wspólne posiedzenie. Jego członkowie, w tym m. in. adwokaci Tomasz Wardyński, Jakub Jacyna, radcowie prawni Arkadiusz Bereza i Zenon Klatka obradujący pod przewodnictwem wiceministra sprawiedliwości Jacka Czai ustalili, że najpóźniej do końca tego roku powstaną założenia do projektu ustawy o zawodzie adwokata.
- Na jego podstawie Ministerstwo Sprawiedliwości opracuje projekt ustawy i przedłoży go do konsultacji wśród korporacji adwokatów i radców - mówi adwokat Jakub Jacyna. Dodaje, że głównym celem założeń jest utworzenie nowoczesnego systemu świadczenia profesjonalnej pomocy prawnej oraz wzmocnienie niezależności adwokatury. Znajdą się też tam zapisy o gwarancjach szerokiego i równego dostępu do zawodu adwokata i uporządkowania spraw nadzoru nad samorządem zawodowym.

Wspólny samorząd

Zdaniem ekspertów analiza obecnych regulacji prawa krajowego oraz zagranicznych modeli świadczenia pomocy prawnej powoduje konieczność scalenia dwóch samorządów prawniczych w jeden nowoczesny, o znacznie podwyższonych standardach. Powstać ma więc nowa korporacja.
- Większa i bardziej wydajna, która lepiej i efektywniej będzie reprezentowała swoich członków - tłumaczy Jakub Jacyna i dodaje, że połączenie zawodu adwokata i radcy prawnego przyniesie same korzyści.

Stopniowe zmiany

O konieczności połączenia zawodów przekonany jest również Bartosz Frączyk, radca prawny i partner w Kancelarii Frączyk & Frączyk w Krakowie. Jego zdaniem jednak połączenie zawodów powinno następować stopniowo.
- Uprawnienia zawodowe radców prawnych są coraz szersze, a zatem coraz bardziej pokrywają się z uprawnieniami zawodowymi adwokatów. W Europie nie funkcjonują równolegle dwa samorządy i dwa zawody prawnicze, których zakres działania jest tak bardzo zbliżony. Odmienność uprawnień zawodowych radców prawnych i adwokatów nie jest zrozumiała dla zwykłych obywateli, a co dopiero dla kontrahentów zagranicznych. W przyszłości byłoby zatem korzystne doprowadzenie do połączenia i ujednolicenie profesji prawniczych. Nie może się to jednak odbyć na skutek jednej, gwałtownej zmiany, tylko stopniowo - tłumaczy Bartosz Frączyk. Dodaje, że właściwy byłby w tym zakresie konsensus pomiędzy środowiskiem radców prawnych oraz adwokatów, tak aby połączenie zawodów nie nastąpiło wyłącznie wskutek odgórnej decyzji polityków.
Połączenia obu zawodów bez zgody środowiska nie wyobraża sobie Naczelna Rada Adwokacka.
- Oczekujemy nadal na przedstawienie nam pełnej informacji o efektach prac specjalnego zespołu pracującego nad koncepcją tych reform. W ocenie NRA prace nad połączeniem zawodów prawniczych nie mogą prowadzić do faktycznej likwidacji ich samorządów. Rada wyraża sprzeciw wobec jakichkolwiek prób podporządkowania państwu zawodów zaufania publicznego - czytamy w komunikacie Naczelnej Rady Adwokackiej.

Adwokat na etacie

Zdaniem ekspertów struktura nowej adwokatury powinna opierać się na rozmieszczeniu sądów apelacyjnych. Powstać ma 11 izb w okręgach apelacji, w miejsce dzisiejszych 19 okręgowych izb radców prawnych oraz 24 okręgowych rad adwokackich. W przejściowym okresie budowy wspólnej korporacji należy również zapewnić równy udział dotychczasowych władz samorządowych we władzach nowej korporacji.
- Rozumiemy obawy małych izb, ale i dla nich będziemy mieli ciekawą ofertę. Nawet gdyby struktura nowego samorządu opierała się na 11 okręgowych radach, to w małych izbach mogą powstać ośrodki, w których będą prowadzone pracę badawcze, szkoleniowe czy rozwojowe - wyjaśnia Jakub Jacyna.
Kolejnym pomysłem jest doprecyzowanie zakresu nadzoru nad samorządem ze strony ministra sprawiedliwości oraz zróżnicowanie form wykonywania zawodu, z pewnymi ograniczeniami, wynikającymi z charakteru zatrudnienia w administracji rządowej.
- Dopuszczono możliwość podejmowania pracy przez nowych adwokatów, ograniczając jednak zatrudnienie w pewnych instytucjach sektora publicznego - wyjaśnia radca prawny Zenon Klatka, uczestnik prac zespołu.
Inaczej ma wyglądać postępowanie dyscyplinarne. Ma być prowadzone przez profesjonalnych rzeczników dyscyplinarnych. Powstanie nowy katalog kar, one same zaś ulegną zaostrzeniu. Proponuje się też, aby w pierwszej instancji orzekały samorządowe sądy dyscyplinarne, a w drugiej zaś sądy powszechne z udziałem adwokatów jako ławników.
- Do rozwiązania mamy jeszcze kilka problemów. Musimy na nowo określić model aplikacji z zachowaniem ustnej części egzaminu. Należy położyć większy nacisk na zajęcia praktyczne i szkoleniowe, które nie będą powtarzały szkolenia uniwersyteckiego - podsumowuje Jakub Jacyna.

Prezydent na nie

Prezydent Lech Kaczyński podczas uroczystego spotkania gdańskiej adwokatury zadeklarował poparcie dla zachowania odrębności zawodów adwokata i radcy prawnego.
- Dzisiaj te dwa zawody już niewiele się od siebie różnią. Myślę, że przyjdzie czas, w którym dojdzie do połączenia tych dwóch korporacji. Jeżeli adwokaci polscy będą uważali, że to nie jest jeszcze czas, to jestem za tym, aby z państwa korporacją być solidarnym - powiedział prezydent Lech Kaczyński.
Prezydent nie złożył jednak wyraźnej deklaracji, że w razie przyjęcia ustawy łączącej korporacje adwokatów i radców on zgłosi do niej swoje weto.
UPRAWNIENIA ADWOKATÓW I RADCÓW PRAWNYCH
Różnice pomiędzy zawodami
• Radca prawny, w przeciwieństwie do adwokata, nie może występować w charakterze obrońcy w postępowaniu karnym i w postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe
• Adwokat nie może być zatrudniony na umowę o pracę
• Postanowienia kodeksu etyki adwokackiej zawierają też katalog zajęć, które uznawane są za kolidujące z wykonywaniem zawodu adwokackiego
• Adwokat nie może zajmować stanowiska zarządcy w cudzym przedsiębiorstwie ani pełnić funkcji członka zarządu czy prokurenta w spółkach prawa handlowego
• Adwokat nie może pośredniczyć przy transakcjach handlowych
• Adwokat nie może także prowadzić kancelarii adwokackiej w tym samym lokalu, w którym inna osoba prowadzi inną działalność
SZERSZA PERSPEKTYWA
Włochy - klientów obsługuje jeden zawód prawniczy - adwokaci
Hiszpania - doradztwo prawne to monopol adwokatów
Czechy - istnieje jeden typ profesjonalnych pełnomocników procesowych - adwokatów
Belgia - jest jeden zawód prawniczy - adwokaci
Wielka Brytania - istnieją dwa zawody prawnicze, lecz nie są odpowiednikami polskich - są to tzw. solicitors i barristers
Szwecja - nie ma rozróżnienia na adwokatów i radców prawnych