Osoby żyjące w związkach nieformalnych nie są objęte przepisami dotyczącymi spraw majątkowych, które odnoszą się do małżeństw (co do np. alimentacji, podziału majątku, itp.). Partnerzy w takich związkach muszą kwestie finansowe ułożyć między sobą. Bezpiecznym dla obu stron sposobem na uporządkowanie tych spraw jest sporządzenie pisemnej umowy.

Konkubinat to związek dwojga ludzi, którzy funkcjonują razem jak mąż i żona, ale nie wstąpili w związek małżeński – ich status nie jest sformalizowany. Określenia konkubinat używa się głównie w stosunku do par mieszkających razem. Przede wszystkim warto jednak pamiętać, że nabywanie dóbr materialnych (np. samochodu) w konkubinacie nie powoduje nabywania ich jako majątku wspólnego, ponieważ majątek wspólny powstaje dopiero po zawarciu związku małżeńskiego. W przypadku konkubinatu wszystkie nabywane ruchomości i nieruchomości należą do tego z partnerów, który je kupił, albo jeśli jest to nieruchomość, do obojga. W sytuacji gdy oboje nabyli nieruchomość, traktuje się ją jako nabytą na zasadzie współwłasności.

Nie ma ogólnej formy ochrony praw majątkowych osób pozostających w takim związku, ale przysługują im prawa z tytułu zawieranych umów cywilnych oraz wspólnych i wzajemnych stosunków gospodarczych. Dobrze jest więc spisać umowę, nawet cywilną, między konkubentami, która określa jaka część (nabytego) majątku należy do każdego z nich. Taka umowa, przy ewentualnym rozstaniu, może wiele ułatwić.

Podział majątku a konkubinat

W przypadku rozpadu konkubinatu podział majątku może być kwestią sporną i trudną pod względem prawnych uregulowań, ponieważ polskie prawo nie zakłada sposobów rozwiązywania spraw majątku nabytych w trakcie trwania takich związków. Proponuje się wybranie jednej z trzech dróg postępowania: rozliczanie konkubinatu jako spółki cywilnej, jako współwłasności albo jako bezpodstawnego wzbogacenia. Przede wszystkim należy jednak ustalić, co należy do tak zwanego majątku wspólnego, a sąd orzeknie w jaki sposób majątek ten będzie rozliczany. Znaczny problem stanowią nieruchomości i inne wydatki, na które zaciągnięto kredyty – wówczas najlepiej od razu spisać umowę u notariusza określające proporcje własności przypadające na obu partnerów. Dobrze też zbierać rachunki i faktury potwierdzające zakup na przykład sprzętu elektronicznego przez jednego z konkubentów. Warto również wyraźnie określać na jaki cel przelewamy partnerowi pieniądze, to pozwoli na uniknięcie ewentualnych nieporozumień. Warto pamiętać, że proces o ewentualny podział majątku w konkubinacie jest długotrwały i trudny do przeprowadzenia, wobec tego lepiej go w miarę możliwości uniknąć.

Konkubinat a dziedziczenie spadku

Problemem w konkubinacie może się okazać także kwestia spadku po zmarłym partnerze – zgodnie z prawem drugi z partnerów nie ma prawa odziedziczyć po zmarłym jego części majątku. Jedynym sposobem na zabezpieczenie interesów konkubenta jest spisanie testamentu, w którym wyraźnie określa się co po śmierci ma zostać przekazane spadkobiercy.