Bartosz K., leżąc w szpitalu, przekazał ustnie swoją ostatnią wolę w obecności kolegów. Rodzina twierdzi, że nie musi brać jej pod uwagę, gdyż dokument nie został spisany. W sytuacji wyjątkowej możliwe jest ustne sporządzenie testamentu.
Zgodnie z obowiązującymi przepisami, jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy, spadkodawca może oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Taka możliwość istnieje także wówczas, gdy wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione.

Własnoręczny podpis

Testament może zostać sporządzony na wiele sposobów. Jedną z najczęściej spotykanych form jest spisanie go w całości pismem ręcznym. Dla ważności takiego testamentu konieczne jest jednak opatrzenie go datą oraz własnoręczne podpisanie. Pierwszy z tych warunków nie zawsze jednak wywołuje taki skutek. Brak daty nie pociąga za sobą nieważności dokumentu tylko wówczas, jeżeli nie powoduje to wątpliwości co do zawartej w nim treści, zdolności spadkodawcy do jego sporządzenia bądź też wzajemnego stosunku kilku testamentów pochodzących od tej samej osoby.
Ostatnia wola może być także wyrażona przed notariuszem, który spisuje ją w formie aktu notarialnego. Jako zwykłą formę testamentu przyjmuje się także jego sporządzenie przed określonym urzędnikiem w formie ustnej. Spadkodawca może bowiem oświadczyć swoją ostatnią wolę wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Bez względu na rangę danego urzędnika przy takiej czynności zawsze musi być obecnych dwóch świadków. Sporządzenie testamentu w powyższej formie polega na spisaniu oświadczenia w protokole z podaniem daty je- go złożenia. Taki dokument odczytuje się następnie spadkodawcy w obecności świadków. Powinien być on podpisany zarówno przez te osoby, jak przez urzędnika, wobec którego ostatnia wola została oświadczona. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zaznaczyć to w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym. Nie mogą one także być świadkami, podobnie jak niewidomi czy cudzoziemcy niewładający językiem polskim. Osoby pełniące taką funkcję muszą bowiem spełniać określone przez prawo kryteria.

Testamenty szczególne

W pewnych sytuacjach możliwe jest również sporządzenie tzw. testamentu szczególnego. Chodzi o przypadki, w których istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Dana osoba może wówczas oświadczyć swoją ostatnią wolę ustnie, pod warunkiem obecności co najmniej trzech świadków. Treść takiego testamentu powinna być następnie stwierdzona, co może nastąpić na dwa sposoby. Po pierwsze, jeden ze świadków albo osoba trzecia może spisać oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku, z podaniem miejsca i daty jego złożenia oraz sporządzenia pisma. Taki dokument musi być jednak podpisany przez spadkodawcę i dwóch albo wszystkich obecnych świadków. W przypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można tego dokonać w ciągu sześciu miesięcy od dnia śmierci spadkodawcy, przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego z nich nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Testament szczególny można także sporządzić podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Dokonuje się tego przed dowódcą lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków. Pozostała procedura jest zbliżona do tej, jaka obowiązuje przy zwykłym testamencie ustnym. Istnieje także szczególna forma testamentów wojskowych, których treść określa specjalne rozporządzenie.
PRZYKŁAD
Testament szczególny jest ważny tylko przez okres sześciu miesięcy
Należy pamiętać, że testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego. Pozostaje on ważny, jeżeli spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu.
PODSTAWA PRAWNA
Art. 949 – 958 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 1964 r. nr 16, poz. 93).