6 pytań do RYSZARDA DOMAŃSKIEGO, wójta gminy Sokołów Podlaski - System wynagradzania nauczycieli jest bardzo specyficzny i wymaga wielu zmian. Moim zdaniem przede wszystkim należy zmienić termin wypłaty wynagrodzenia nauczycieli „z góry” na wypłatę „z dołu”. Wynika to stąd, że w przypadku korzystania przez nauczycieli ze zwolnień lekarskich na koniec miesiąca pensja musi być ponownie przeliczana.

Czy w pańskiej gminie wypłacony był dodatek uzupełniający dla nauczycieli?

Tak, został wypłacony dodatek wyrównawczy w wysokości 201 762,31 zł brutto, w tym dla stażystów – 9727,50 zł; kontraktowych – 21 471,43 zł, mianowanych – 39 677,17 zł, dyplomowanych – 130 886,21 zł.
Dodatek został wypłacony dla nauczycieli na ogólną kwotę 231 886,87 zł, z czego dla stażystów – 8436,86 zł, kontraktowych – 37 620,00 zł, mianowanych – 41 065,21 zł; dyplomowanych – 144 764,80 zł.
Koncentrując się na wysokości ewentualnych podwyżek, zapomina się, że dzisiejszy system wynagradzania nauczycieli nie premiuje wysokiej jakości, jest nieprzejrzysty i przeregulowany, skutkujący wieloma nieporozumieniami dotyczącymi faktycznej wysokości wynagrodzeń nauczycielskich.

W jakiej części subwencja oświatowa pokrywa wydatki na szkoły?

Subwencja nie pokrywa wydatków na wynagrodzenie i pochodne w szkołach i gimnazjach. Jest ona tak skalkulowana, że samorządy mają z tym problemy. Dla gminy Sokołów subwencja w roku 2009 wyniosła 3 458 123 zł.
Natomiast wynagrodzenia i pochodne w szkołach wyniosły 3 959 518 zł. W związku z tym gmina dopłaca z budżetu 501 395 zł do wynagrodzeń i pochodnych. Kwota ta w roku 2010 zwiększy się do ponad 700 tys. zł.
Pozostałe wydatki na utrzymanie szkół pokrywane są z budżetu gminy. Samorząd bowiem również utrzymuje m.in. świetlice, stołówki szkolne, przedszkola i dowóz uczniów do szkół.
Wydatki te wyniosły 1 542 925 zł. Tak więc nie można powiedzieć, że liczymy tylko na subwencje, ale znaczącą kwotę dokładamy z budżetu gminy, a jest to kwota 2 044 320 zł. Warto wspomnieć, że wysokość subwencji z roku 2008 do roku 2009 była o 10 proc. niższa i wynosiła 3 136 426 zł.

Oświatowe związki zawodowe uważają, że gminy zaniżają pensje nauczycieli. Co robią gminy, aby zapewniać średnie płace?

Nie zgadzam się z tą opinią. W roku 2009 nie było odpraw i nagród jubileuszowych. Jeżeli do średniej wliczałoby się dodatek wiejski i mieszkaniowy, który wyniósł w 2009 roku 231 886,87 zł, to nie wypłacalibyśmy dodatku uzupełniającego.
Rząd podwyższa pensje dla nauczycieli, jednak w ślad za tymi zmianami nie idą środki finansowe. Samorządy więc borykają się z wypłatą tych dodatków, a nie są to małe kwoty. Trzeba zwrócić uwagę, że gmina ma przecież jeszcze inne zadania do zrealizowania, na które również są potrzebne fundusze.



Jakie najczęściej gminy mają problemy z wyliczeniem średnich płac dla nauczycieli?

Przy wyliczaniu średnich płac w naszej gminie były problemy natury bardziej technicznej, ponieważ kadry są w szkołach, a księgowość prowadzona jest przez Gminny Zespół Ekonomiczno-Administracyjny Szkół. Z pewnością przepisy, które regulują pewne sprawy, odgórnie ułatwiają pracę, chociaż rozporządzenie weszło bardzo późno w życie, projekt kilka razy się zmieniał, a terminy określone w ustawie – Karta Nauczyciela i rozporządzeniu były ściśle określone.
Tak jak wcześniej już wspomniałem, dodatek wiejski i mieszkaniowy powinien być wliczany do średniej, ponieważ przy ich naliczaniu potrącane są składki na ubezpieczenie społeczne, a brak sprecyzowanych przepisów powoduje, ze interpretacje prawne są również różne. Dlatego pracownicy naliczający wynagrodzenie mają problemy z kwalifikowaniem poszczególnych składników do średnich płac. Chcemy mieć pewność, że robimy to dobrze, a różne drobne elementy nie zakłócają tego procesu.
System wynagradzania nauczycieli jest bardzo specyficzny i wymaga wielu zmian. Moim zdaniem przede wszystkim należy zmienić termin wypłaty wynagrodzenia nauczycieli „z góry” na wypłatę „z dołu”. Wynika to stąd, że w przypadku korzystania przez nauczycieli ze zwolnień lekarskich na koniec miesiąca pensja musi być ponownie przeliczana. Ponadto dodatek tzw. wiejski, stanowiący 10 proc. wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela, oraz mieszkaniowy, powinny być wliczane do średniego wynagrodzenia nauczycieli, tak jak było kiedyś, bo przecież są od nich odprowadzane wszystkie składki.

Czy wprowadzenie obowiązkowego przygotowywania sprawozdania ze średnich płac jest konieczne?

Tak. Sprawozdanie to daje jasny obraz wysokości wypłaconego wynagrodzenia dla: RIO, związków zawodowych, dyrektorów szkół i samorządu. Należy tutaj podkreślić, że kwoty wydatków na wynagrodzenia są ujmowane w budżecie gminy, sprawozdaniu z wykonania budżetu, tak więc będzie to tylko dodatkowym dokumentem określającym wydatki na ten cel.
Ponadto gminy nie muszą się obawiać kontroli RIO w zakresie średnich płac nauczycieli, bo przedłożone do nich sprawozdania są potwierdzeniem wykonania obowiązujących przepisów.
Przy kontroli planowej na pewno te wydatki będą sprawdzane, chociaż sprawdzenie dokładnego wyliczenia średnich płac dla nauczycieli w każdym samorządzie będzie wyglądało inaczej, chociażby z tego powodu, że każda JST ma swój regulamin wynagradzania, w którym są różnej wysokości dane składniki wynagrodzenia.

Czy samorządy będą szukać jakichś oszczędności, aby osiągnąć średnie płace dla nauczycieli, np. przez ograniczenie zatrudnienia nowych nauczycieli?

Każdy samorząd ma swój pomysł na to, w jaki sposób szukać oszczędności, aby osiągnąć średnie płace dla nauczycieli. Najlepiej by było, gdyby te pieniądze były zapewnione z budżetu państwa.
Niektóre samorządy zamierzają złożyć wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o stwierdzenie niezgodności z konstytucją przepisów Karty Nauczyciela nakładających na samorządy obowiązek wypłacania nauczycielom jednorazowych dodatków uzupełniających, bez zabezpieczenia środków z budżetu państwa.
Zacznijmy od tego, że zgodnie z zapisami ustawowymi na wynagrodzenie nauczyciela składa się wynagrodzenie zasadnicze, dodatki, wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, doraźne zastępstwa, nagrody, odprawy z tytułu zwolnień nauczycieli z pracy, odprawy emerytalne i inne. Jednocześnie ustalono dużą dysproporcję między wynagrodzeniem zasadniczym nauczyciela a średnim ustawowym.
Trzeba zadać pytanie, czy należy dążyć do uzyskania średnich wynagrodzeń, przydzielając godziny ponadwymiarowe, wypłacając odprawy z tytułu zwolnień nauczycieli czy też prowadzić politykę prospołeczną, zatrudniając młodych nauczycieli, uzupełniając nauczycielom brakujące etaty itp.? W gminie Sokołów Podlaski w pierwszej kolejności zabezpieczamy pracę dla nauczycieli pracujących w naszych placówkach oświatowych. I mimo postępującego niżu demograficznego oraz utrzymania pięciu zespołów oświatowych efektem tego jest brak zwolnień z pracy. Obecnie na pewno byłoby jakimś rozwiązaniem ograniczenie zatrudnienia nowych nauczycieli.
Trzeba podkreślić, że samorządy otrzymują zadania do wykonania bez zabezpieczenia finansowego i pozostawione są same z problemami finansowymi, a nikt nie widzi problemu edukacji młodego pokolenia.
Ograniczamy się do matematyki kosztów zatrudnienia i utrzymania placówek, a nie zwracamy uwagi na efekty nauczania.