Rozmawiamy z radcą prawnym BORYSEM BUDKĄ - Radca prawny zatrudniony w jednostkach samorządu terytorialnego musi chronić swojej niezależności i przestrzegać etyki zawodowej. Nie może on ulegać wpływom określonych osób, np. burmistrzów, ale działać na rzecz całej wspólnoty, np. miasta.
• Jaki jest status radcy prawnego zatrudnionego w jednostce samorządu terytorialnego?
- Wszystko zależy od formy takiego zatrudnienia. Jeśli mówimy o klasycznym zatrudnieniu na podstawie umowy o pracę, to radca jest pracownikiem samorządowym, któremu ustawa o radcach prawnych gwarantuje stosunkowo dużą niezależność, a także odpowiednie umiejscowienie w strukturze organizacyjnej urzędu oraz bezpośrednią podległość kierownikowi urzędu.
• A co, jeśli radca umowy o pracę nie ma?
- Coraz więcej jednostek samorządowych decyduje się na zlecanie obsługi prawnej podmiotom zewnętrznym, które świadczą usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej. Może tu być mowa zarówno o kompleksowej obsłudze przez jedną kancelarię, jak również podziale obowiązków pomiędzy kilka kancelarii, które specjalizują się w konkretnych rodzajach spraw. Występują również systemy mieszane, to znaczy w urzędzie zatrudniony jest na stałe radca prawny, natomiast w określonych sytuacjach część usług, np. windykacja należności czy też obsługa zamówień publicznych, pozyskiwana jest z zewnątrz.
• Jak wygląda specyfika pracy radcy prawnego zatrudnionego w urzędzie? Jakie są jego zadania jako prawnika?
- Zakres jego zadań określony powinien być w umowie, która łączy radcę z daną jednostką. Należy jednak pamiętać, iż nawet jeśli jest on pracownikiem, a więc pozostaje w stosunku podporządkowania względem pracodawcy, w przypadku radcy prawnego owo podporządkowanie ulega ograniczeniom wynikającym z ustawy o radcach prawnych. Radcy prawnemu nie można bowiem zlecać wykonywania czynności wykraczających poza zakres pomocy prawnej. Tak więc zadania radcy prawnego sprowadzają się do świadczenia szeroko pojmowanej pomocy prawnej, w tym w szczególności zastępstwa procesowego.
• Czy radny, który jednocześnie jest radcą prawnym, powinien być zatrudniany w jednostkach organizacyjnych gminy czy powiatu, w której uzyskał mandat? Czy takie zachowanie nie narusza zasad etycznych?
- W mojej ocenie w większości przypadków sytuacje takie nie powinny mieć miejsca. Radcę prawnego, który jest jednocześnie radnym, obowiązują podwójne standardy. Po pierwsze, ustawowo zabronione jest zatrudnianie radnego w urzędzie jednostki, w której sprawuje on mandat. Radnemu nie można również zlecić wykonywania pracy na rzecz jego jednostki na podstawie umów cywilnoprawnych. W tym przypadku nie ma znaczenia, jaki zawód on wykonuje. Po drugie radcę prawnego obowiązuje kodeks etyki, który wyraźnie zakazuje uczestniczenia w czynnościach, które podważałyby zaufanie do niego albo powodowały konflikt interesów. Jeśli chodzi natomiast o samorządowe jednostki organizacyjne, zakaz dotyczy tylko pełnienia funkcji kierownika lub jego zastępcy. Można więc wyobrazić sobie sytuację, w której radny jest jednocześnie np. radcą prawnym w ośrodku pomocy społecznej czy też urzędzie pracy. Oczywiście pod warunkiem, że nie będzie to wpływało na jego niezależność jako radnego oraz niezależność w wykonywaniu zawodu radcy prawnego.



• O czym musi pamiętać radca prawny zatrudniony w urzędzie? Jakie wiążą go ograniczenia?
- Wykonywanie zawodu radcy prawnego wiąże się z obowiązkiem przestrzegania nie tylko przepisów powszechnie obowiązujących, ale również kodeksu etyki. Zgodnie z zawartymi w nim zasadami radca prawny wykonuje swój zawód, kierując się wyłącznie przepisami prawa, chroniąc jednocześnie swoją niezależność. Wyrażone przez kogokolwiek polecenia czy wskazówki nie zwalniają radcy prawnego z obowiązku rzetelnego i uczciwego wykonywania czynności. Dodatkowo od radcy prawnego wymaga się nieulegania wpływom z zewnątrz i nie może on odstępować od tych zasad celem zadowolenia klienta. Tak więc radca prawny, działając zgodnie z obowiązującymi go zasadami, będzie świadczył usługi nie na rzecz konkretnego organu, np. prezydenta czy rady, lecz dla danej jednostki samorządu terytorialnego. W takim przypadku z pewnością nie będzie potrzeby osobnego wynajmowania prawników przez biura rad i sejmików.
• Jakimi cechami powinien odznaczać się radca prawny zamierzający podjąć pracę w jednostkach samorządu terytorialnego?
- Oczywiście, na pierwszym miejscu stawiałbym wiedzę merytoryczną, a więc znajomość przepisów regulujących zasady funkcjonowania oraz zadań i obowiązków jednostek samorządu terytorialnego. Obecnie widać wyraźnie, iż zawód radcy prawnego w coraz większym stopniu ulega specjalizacji. Wynika to przede wszystkim ze swego rodzaju inflacji prawa, która jest wyjątkowo widoczna właśnie na szczeblu samorządowym. Skutkuje to koniecznością ciągłego podnoszenia kwalifikacji zawodowych w obszarach objętych świadczoną pomocą prawną. Drugą istotną cechą, którą powinien posiadać każdy radca prawny, jest umiejętność przeciwstawienia się różnego rodzaju naciskom, które niestety zdarzają się, gdy samorządowcy chcą podjąć szybkie lub oczekiwane społecznie decyzje, z pominięciem procedur prawnych czy też naginając prawo. W tym przypadku rolą radcy prawnego jest wyraźne wskazanie odpowiednich rozwiązań - w ramach obowiązujących norm prawnych - oraz ewentualne wytłumaczenie negatywnych konsekwencji osobom podejmującym decyzje.