Rozmawiamy z JÓZEFEM ZYCHEM, posłem, byłym marszałkiem Sejmu - Konstytucja nie przewiduje terminu, jaki powinien upłynąć między pierwszym a drugim głosowaniem nad zmianami w ustawie zasadniczej. Dlatego regulamin Sejmu nie może ograniczać tego czasu do co najmniej 14 dni.
• Jedną ze zmian wprowadzonych na ostatnim posiedzeniu w regulaminie Sejmu jest wyłączenie udziału posła w głosowaniu nad uchyleniem mu immunitetu. Dlaczego regulacja ta jest niezgodna z konstytucją?
- W znowelizowanym regulaminie Sejmu przyjęto, że w czasie głosowania w Komisji Regulaminowej nad sprawozdaniem w sprawie przyjęcia lub odrzucenia wniosku nie bierze udziału poseł, którego sprawa dotyczy. Postępowanie o uchylenie immunitetu poselskiego z reguły zmierza do pociągnięcia posła do odpowiedzialności karnej, a więc jest elementem postępowania karnego. Poseł w tym postępowaniu ma zapewnione prawo do obrony, począwszy od prawa składania wyjaśnień, ustanowienia pełnomocnika, aż po prawo do wystąpienia w debacie plenarnej obok sprawozdawcy Komisji.
• A więc zdaniem pana marszałka, naruszono w ten sposób prawo do obrony?
- Tak. W art. 42 ust. 2 konstytucja stanowi, że każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich stadiach postępowania. Nie ulega wątpliwości, że postępowanie w sprawie uchylenia immunitetu poselskiego, zmierzające do postawienia posła przed sądem za popełnione przestępstwa, jest elementem postępowania karnego, o którym mówi art. 42 ust. 2 konstytucji. Skoro tak, to czy jest możliwe, aby ograniczyć prawo posła do brania udziału w głosowaniu nad sprawozdaniem Komisji w sprawie przyjęcia lub odrzucenia wniosku. Udział w takim głosowaniu jest, moim zdaniem, istotnym elementem prawa do obrony.
• Kolejna zmiana wprowadza obowiązek ogłaszania pełnych sprawozdań z posiedzeń Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Czy ten przepis również wzbudza pana zastrzeżenia?
- Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej, zgodnie z przepisami konstytucji, ustawy o Trybunale Stanu oraz kodeksu postępowania karnego prowadzi postępowanie na wniosek jednego z trzech uprawnionych podmiotów do przedstawienia wniosku wstępnego o postawienie posła przed Trybunałem Stanu i to zarówno, gdy chodzi o delikt konstytucyjny, jak i naruszenie przepisów prawa karnego. Postępowanie przed tą Komisją jest całkowicie objęte tajemnicą śledztwa, a więc za ich ujawnienie grozi odpowiedzialność karna. Ponadto każdy, kto jest przesłuchiwany przez tę Komisję, jest z mocy prawa zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy służbowej lub państwowej. W jaki więc sposób można pogodzić regulaminowy obowiązek przedstawiania pełnego sprawozdania Komisji z obowiązującą zasadą tajemnicy śledztwa, nie mówiąc już o materiałach objętych klauzulą tajemnicy państwowej, które są ujawniane w czasie postępowania przed Komisją.
• Sejm zdecydował, że w przypadku prac legislacyjnych nad zmianą konstytucji drugie czytanie projektu tych zmian może nastąpić nie wcześniej niż po 14 dniach. Dlaczego ten punkt regulaminu jest konstytucyjnie wątpliwy?
- Przypomnę, że rozdział XII konstytucji zawiera przepisy odnoszące się do trybu postępowania w sprawie zmiany ustawy zasadniczej. Przykładowo w art. 235 ust. 3 stanowi się, że pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż 30 dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy. W przepisach rozdziału XII nie przewidziano terminu, jaki powinien upłynąć między pierwszym a drugim głosowaniem. W tej sytuacji Sejm uznał, że może wprowadzić w swoim regulaminie uzupełnienie konstytucji, że pomiędzy pierwszym i drugim czytaniem projektu zmian w ustawie zasadniczej musi upłynąć okres co najmniej 14 dni.
• Tak więc, zdaniem pana marszałka, Sejm tym przepisem dokonał ingerencji w przepisy ustawy zasadniczej?
- Tak. Podstawowe pytanie w tej sprawie sprowadza się bowiem do zagadnienia - czy w sytuacji, w której w konstytucji nie określono terminu, jaki musi upłynąć pomiędzy pierwszym i drugim czytaniem projektu zmian w konstytucji, Sejm może w regulaminie określić taki termin. Moim zdaniem ustawodawca w samej konstytucji określił tryb postępowania dotyczący jej zmiany i nie uczynił w tej materii żadnych wyjątków. Zatem Sejm, jeżeli dostrzegł taką potrzebę, mógłby tego dokonać tylko w ramach nowelizacji ustawy zasadniczej.
JÓZEF ZYCH
doktor nauk prawnych, poseł Polskiego Stronnictwa Ludowego, w latach 1995-1997 pełnił funkcję marszałka Sejmu, były członek Sejmowej Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej