Postanowienie wzorca umowy, które zostanie uznane przez sąd za nieuczciwe, nie wiąże żadnego konsumenta, który zawarł kontrakt zaopatrzony w postanowienia zaczerpnięte z tego właśnie wzorca. Tak orzekł luksemburski Trybunał Sprawiedliwości.
Europejski sąd odpowiedział w ten sposób na pytanie węgierskiego sądu rejonowego w Peszcie, który chciał się dowiedzieć, czy krajowy przepis pozwalający objąć wszystkich zainteresowanych konsumentów skutkami stwierdzenia nieważności nieuczciwego postanowienia umownego jest zgodny z prawem UE.

Prawo unijne i krajowe

Dyrektywa 93/13/EWG dotycząca nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich stanowi, że postanowienia umów zawierające takie właśnie klauzule abuzywne nie są wiążące dla konsumentów.

Klauzule uznane za niedozwolone nie powinny wiązać nikogo

Węgierski kodeks cywilny mówi natomiast, że stwierdzenie przez sąd nieważności postanowień zawartych we wzorcach umów rodzi skutki wobec każdego klienta przedsiębiorcy stosującego inkryminowane klauzule. Tym samym każdy poszkodowany nieuczciwą praktyką może żądać naprawienia szkody.

Dopłata za przekaz

Węgierski problem polegał na tym, że Invitel, operator telefonii stacjonarnej, we wzorcu swojej umowy abonamentowej zapisał, iż spółka ta może obciążać klientów dodatkowymi opłatami za przekaz pocztowy. Zdarzało się więc tak zawsze, gdy abonent tą drogą regulował swój rachunek. Krajowy urząd ochrony konsumentów uznał tę praktykę za nieuczciwą, po czym zwrócił się do sądu o stwierdzenie, że klauzula z wzorca umowy ustanawiająca tę praktykę jest niedozwolona.
Węgierscy sędziowie zaczęli w tej sytuacji mieć wątpliwości, czy rozciągnięcie skutków ich orzeczenia na wszystkich klientów Invitelu będzie zgodne z prawem UE. Trybunał Sprawiedliwości uznał jednak, że takie postawienie sprawy w wypadku przedsiębiorcy stosującego nieuczciwe praktyki umowne jest zgodne z dyrektywą 93/13/EWG.
Europejscy sędziowie podkreślił przy tym, że tak właśnie realizowany jest odstraszający cel powództw, wytaczanych w interesie publicznym. Tym samym klauzule uznane za niedozwolone nie powinny wiązać nikogo, kto zawarł umowę z przedsiębiorcą, którego wzorzec sąd uznał za niezgodny z prawem.
Poza tym jest to metoda eliminowania z obrotu prawnego nieuczciwych postanowień, stosowanych i przed wydaniem orzeczenia przez sąd, i ewentualnie potem.
Dlatego sądy krajowe zawsze powinny dokładnie rozważać, czy możliwe zmiany opłat za usługi przedsiębiorcy zostały w jego wzorcu umownym określone jasno, a także czy konsumentom przysługuje prawo wypowiedzenia kontraktu w razie jednostronnej zmiany jego warunków.

W nas tak samo

W Polsce, dzięki prawomocności rozszerzonej wyroków Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, wszyscy dotknięci skutkami niedozwolonych klauzul umownych wpisanych do stosownego rejestru mają te same prawa co pierwsi skarżący je do Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.
– Z tego powodu orzeczenie TS, mimo że obowiązuje przy orzekaniu wszystkie sądy w UE, potwierdza jedynie naszą słuszną praktykę i prawidłowość wprowadzenia do polskiego porządku prawnego dyrektywy 93/13/EWG – uważa Katarzyna Otwinowska, radca prawny z kancelarii Bird & Bird.

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 26 kwietnia 2012 r. w sprawie C-472/10 Nemzeti Fogyasztóvédelmi Hatóság przeciwko Invitel Távközlési Zrt.