Sąd w postępowaniu wieczystoksięgowym nie może rozstrzygać sporu co do prawa własności nieruchomości. Takie uprawnienie nie przysługuje, nawet jeśli spór ujawnił się dopiero w toku postępowania.
Osoba, której prawo nie zostało wpisane albo zostało wpisane błędnie, może w postępowaniu cywilnym domagać się usunięcia niezgodności. Wyrok zapadły w tym postępowaniu będzie podstawą zmiany wpisu własności do księgi wieczystej. Takie postanowienie wydał sąd okręgowy w Toruniu. Chodziło o sprawę wójta, który złożył wniosek do sądu wieczystoksięgowego o odłączenie działki i dokonanie wpisu własności na rzecz gminy. Podstawą wpisu była prawomocna decyzja.

Wpis niedopuszczalny

Sąd rejonowy wniosek oddalił. Uznał, że powstała niezgodność między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Sprawa na skutek apelacji trafiła do sądu II instancji. Wójt wskazał, że ówcześni właściciele wiedzieli o podjętej uchwale, na mocy której część działek została przeznaczona pod drogi publiczne. Mimo to przenieśli własność nieruchomości na uczestników postępowania, tj. na obecnych współwłaścicieli. Na mocy ustawy o gospodarce nieruchomościami wyodrębnione działki stały się własnością gminy. Sędziowie wskazali, że wnioskodawca przedłożył dokumenty informujące, że to gmina jest właścicielem wyodrębnionych działek. Z drugiej strony uczestnicy postępowania wskazali na istniejący w księdze wieczystej wpis prawa własności na ich rzecz. Odwołali się do rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych twierdząc, że nabyli nieruchomość w dobrej wierze.

Odrębne postępowanie

Sąd okręgowy uznał, że rozstrzygnięcie sporu o własność powinno zapaść w postępowaniu o stwierdzenie niezgodności księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym, a nie w postępowaniu wieczystoksięgowym. Sąd wieczystoksięgowy nie jest uprawniony do przesądzenia prawa własności w sytuacji gdy zaistniał co do tego spór. Postępowanie wieczystoksięgowe ma charakter formalny i ogranicza się jedynie do oceny dołączonych do wniosku dokumentów oraz wpisów ujawnionych w księdze wieczystej, znanych sądowi z urzędu.

Decyduje wyrok

Sędziowie wskazali na pogląd Sądu Najwyższego, że domniemanie zgodności wpisu z rzeczywistym stanem prawnym może zostać obalone poprzez przeprowadzenie dowodu przeciwnego albo w procesie o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Nie ma zatem znaczenia, jaki charakter ma wpis, czy deklaratywny czy konstytutywny (prawotwórczy). Ostatecznie sąd okręgowy stanął na stanowisku, że osoba, której prawo nie zostało wpisane albo zostało wpisane błędnie, może w postępowaniu cywilnym domagać się usunięcia niezgodności oraz doprowadzenia wpisów w księdze wieczystej do pożądanego stanu. Jeśli sąd uwzględni żądanie, jego wyrok będzie podstawą zmiany wpisów w księdze wieczystej.
SYGN. AKT VIII Ca 495/10