Oskarżony ma prawo sprzeciwić się na rozprawie czytaniu protokołów przesłuchania świadków. Jest to zgodne z konstytucyjnym prawem do rzetelnego procesu sądowego.
Tak orzekł Trybunał Konstytucyjny. Zakwestionowany przez sąd rejonowy przepis kodeksu postępowania karnego (k.p.k.) zakłada, że sąd może odczytywać na rozprawie głównej protokoły przesłuchania świadków i oskarżonych, sporządzone w postępowaniu przygotowawczym lub przed sądem, gdy bezpośrednie przeprowadzenie dowodu nie jest niezbędne, a żadna z obecnych stron temu się nie sprzeciwia.
Pytanie sądu wynikło w związku ze sprawą Mariusza R. Obiecywał on zorganizowanie legalnej pracy w USA, pod warunkiem wpłaty kwoty 3,20 zł na znaczek pocztowy. Na ogłoszenie odpowiedziało ponad 2 tys. osób, które pocztą otrzymały od oskarżonego broszury zawierające informacje co do dalszych wymogów, w tym wpłaty do 300 dolarów. Sąd chciał przesłuchać tylko 200 osób, które dokonały większych wpłat, a odczytać zeznania pozostałych dwóch tysięcy. Oskarżony korzystając z prawa do sprzeciwu strony nie wyraził na to zgody.
– Sprawa miała już ponad 50 terminów rozpraw. Do tej pory sąd wysłuchał tysiąca siedmiuset świadków – mówi sędzia Anna Adamska-Gallant z lubelskiego sądu. Czas jest istotny, gdyż sprawa przedawni się w 2012 r.
Przedstawiciel Sejmu Andrzej Szarama twierdził, że przepis art. 392 par.1 k.p.k. jest konstytucyjny, ale niepraktyczny i niewygodny dla sądu.
– Wymóg szybkości i sprawności postępowania karnego nie może stanowić podstawy do dalszych ograniczeń zasady bezpośredniości, służącej ustaleniu prawdy w procesie karnym – tłumaczyła wyrok prof. Teresa Liszcz.
Trybunał przypomniał, że art. 392 par. 1 k.p.k. już sam w sobie stanowi odstępstwo od wspomnianej zasady. Dlatego przepis ten powinien podlegać ścisłej wykładni i wyjątkowemu stosowaniu. TK podkreślił, że szybkość postępowania nie jest nadrzędnym celem procesu karnego i musi ustąpić innym celom. Są nimi wykrycie sprawcy przestępstwa i uchronienie od odpowiedzialności osoby niewinnej. Trybunał uznał, że wyeliminowanie z art. 392 par. 1 k.p.k. możliwości złożenia sprzeciwu przez obecną na rozprawie stronę co do odstąpienia od bezpośredniego przesłuchania świadka byłoby naruszeniem gwarancji konstytucyjnych związanych z prawem do sądu i prawem do obrony.
Sygnatura akt. P II/09