Wielkimi krokami zbliża się 8 września 2016 r. W tym dniu wejdzie w życie większość uregulowań nowelizacji kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 2015 r. poz. 1311). Zmiana wprowadza powszechną możliwość składania przez strony pism oraz udostępniania przez sąd akt postępowania i dokonywania doręczeń drogą elektroniczną.
Obecnie jest to możliwe jedynie w elektronicznym postępowaniu upominawczym (EPU), które rozpoznaje e- S ąd w Lublinie (Sąd Rejonowy Lublin-Zachód w Lublinie VI Wydział Cywilny). Ustawodawca przewidział dodatkowe trzy lata od wejścia w życie nowelizacji na dostosowanie wszystkich sądów do prowadzenia postępowania w systemie informatycznym.
Sprawność wdrożenia prawnych instytucji elektronicznych zależy jednak w dużym stopniu od technicznej jakości rozwiązań informatycznych mających temu służyć. Z punktu widzenia użytkownika obecnie funkcjonujące EPU dalekie jest od doskonałości. Przykładowe problemy, jakie można było napotkać w EPU, to brak kompatybilności z niektórymi przeglądarkami internetowymi, brak możliwości zapisywania treści pozwu na niektórych etapach tworzenia pozwu, brak możliwości automatycznego zapisywania treści pozwu podczas edycji czy wyświetlanie błędnych pouczeń o możliwości wniesienia skargi na orzeczenie referendarza sądowego, na które skarga nie przysługuje. Szczególnie istotne jest, żeby unikać tego typu błędów przy tworzeniu systemów informatycznych dla powszechnego stosowania w postępowania cywilnym oraz żeby stworzone systemy były sprawne, niezawodne, szybkie, bezpieczne oraz łatwe i intuicyjne w obsłudze.
Poza tym wspomniana nowela wprowadza wiele innych zmian, a w szczególności kilka modyfikacji w funkcjonującym już obecnie elektronicznym postępowaniu upominawczym. Między innymi ustawodawca stwarza możliwość złożenia wraz z pozwem wniosku o umorzenie postępowania w przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty lub uchylenia nakazu zapłaty. Umarzając na tej podstawie postępowanie, sąd będzie orzekał o kosztach jak przy cofnięciu pozwu. Obecnie wiele pozwów jest kierowanych do EPU wyłącznie z powodu niższej opłaty (w trybie zwykłym wynosi ona co do zasady 5 proc. wartości przedmiotu sporu, w EPU jest to 1 tej opłaty należnej w trybie zwykłym). W przypadku braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, bądź w razie wniesienia sprzeciwu albo uchylenia nakazu zapłaty wskutek przeszkody w jego doręczeniu pozwanemu, sprawa jest przekazywana do sądu właściwości ogólnej, czyli właściwego według miejsca zamieszkania albo siedziby pozwanego. Z punktu widzenia powoda często jest to rozwiązanie niekorzystne. Składając bowiem pozew w trybie „zwykłym”, często może on skorzystać z właściwości przemiennej i przykładowo złożyć pozew w sądzie właściwym według swojego miejsca zamieszkania albo siedziby. Skorzystanie z EPU wyłącza taką możliwość. Z tego względu czasem, jeśli nie uda się uzyskać nakazu w EPU, powód cofa pozew z zamiarem złożenia go ponownie przed sądem właściwym według siedziby powoda (cofnięcie pozwu przed jego doręczeniem pozwanemu nakłada na sąd obowiązek zwrotu powodowi całej opłaty od pozwu).
Między innymi w takich przypadkach przydatne może być rozwiązanie przyjęte w noweli pozwalające już w pozwie złożyć wniosek o umorzenie postępowania w razie braku podstawy do wydania nakazu. Zasadne jednak byłoby umożliwienie powołania się w pozwie składanym w EPU na właściwość przemienną na wypadek niewydania, uchylenia bądź utraty mocy nakazu zapłaty w EPU. Wtedy, jeśli sprawa nie zakończyłaby się w EPU, trafiałaby ona do sądu wybranego przez powoda na podstawie przepisów o właściwości przemiennej. Poza tym nowelizując EPU, warto byłoby wprost przewidzieć w ustawie obowiązek sądu do wezwania stron do złożenia dowodów po przekazaniu sprawy do trybu zwykłego oraz uregulować tryb złożenia wniosku o zabezpieczenie powództwa. Obecnie powód zobligowany jest wnieść pismo w trakcie postępowania drogą elektroniczną. A zatem tylko w ten sposób może wnieść wniosek o zabezpieczenie powództwa będącego w toku w EPU. Postępowanie i portal EPU z kolei nie są przystosowane do rozpoznawania takich wniosków, co w praktyce skutkuje wydaniem zarządzenia o przekazaniu sprawy do innego wydziału Sądu Rejonowego Lublin-Zachód w Lublinie.
W kontekście wskazanych zmian oraz informacji ministra rozwoju o możliwości objęcia notariuszy kompetencją do wydawania nakazów zapłaty na usta cisną się również pytania, czy notariusze zostaną włączeni w systemy informatyczne sądów i czy pozew do notariusza będzie można wnieść drogą elektroniczną.