Notariusz Krzysztof Młynarski, rzecznik dyscyplinarny KRN: Fakt dokonywania określonej czynności przy udziale notariusza nie zwalnia strony aktu od własnej staranności.

26 tys. zł sąd przyznał klientce rejenta, za to, że ten nie sprawdził podpisu na akcie notarialnym, który był inny niż dane z dowodu osobistego. Co prawda notariusz w sprawie karnej został uznany za pokrzywdzonego w związku ze sporządzeniem tego aktu notarialnego, ale to nie wyklucza ponoszenia przez niego odpowiedzialności cywilnej za niedbalstwo - tak stwierdził Sąd Okręgowy w Gdańsku w wyroku z 29 stycznia 2016 r., (sygn. akt III Ca 855/15).

Jednak jak podkreślił Sąd Najwyższy w uchwale z 17 września 2003 r. (sygn. akt II CK 10/02) trzeba odrzucić tezę, jakoby fakt dokonywania określonej czynności przy udziale notariusza generalnie zwalniał stronę aktu od jakichkolwiek aktów własnej staranności. Nie jest bowiem tak, że powierzenie czynności notariuszowi jest automatycznie równoznaczne z dochowaniem należytej staranności przez stronę.

Ta kwestia jest zasadnicza przy wszelkich postępowaniach odszkodowawczych, ponieważ sąd rozważając zastosowanie rękojmi ocenia, czy uczestnik czynności mógł się z łatwością dowiedzieć o niezgodności między ujawnionym w księdze wieczystej stanem prawnym, a rzeczywistym stanem prawnym.

Czyli klient (którym może być także adwokat czy radca prawny) idzie do notariusza i musi sam sprawdzać stan nieruchomości w księgach wieczystych?

Niedochowanie staranności przez uczestnika czynności może skutkować przypisaniem mu złej wiary, a w konsekwencji powodować, że nie będzie mu przysługiwało roszczenie odszkodowawcze. Zakres tej odpowiedzialności określa art. 5 ust. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, zgodnie z którym w złej wierze jest ten, kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, albo ten, kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć.

Gdzie jest ta granica pomiędzy obowiązkami notariusza a klienta?

Zakres odpowiedzialności notariusza i zakres obowiązku zachowania staranności uczestnika czynności nie zachodzą na siebie, lecz działają niejako równolegle. Zobowiązanie strony czynności do działania w dobrej wierze oraz ustawowo określony obowiązek dochowania należytej staranności przez notariusza niejako się uzupełniają, a celem nadrzędnym jest zagwarantowanie bezpieczeństwa obrotu. Jedno nie wyłącza drugiego.

Czy nie jest to przerzucanie odpowiedzialności na uczestnika czynności?

Ustawodawca nałożył na notariuszy w art. 80 par. 2 Prawa o notariacie obowiązek zgodnie z którym przy dokonywaniu czynności notarialnych notariusz zobowiązany jest czuwać nad należytym zabezpieczeniem praw i słusznych interesów stron oraz innych osób, dla których czynność ta może powodować skutki prawne. Warto też zwrócić uwagę na art. 80 par. 3 Prawa o notariacie, zgodnie z którym notariusz jest obowiązany udzielać stronom niezbędnych wyjaśnień dotyczących dokonywanej czynności notarialnej. Obowiązki notariusza w zakresie udzielania wyjaśnień dotyczących podejmowanej czynności są ustanowione przede wszystkim w celu ochrony interesów stron tej czynności.

A czy takich wyroków jak wskazany na początku naszej rozmowy jest dużo?

Trudno odpowiedzieć na to pytanie. Zarówno postępowania odszkodowawcze, jak i sprawy o uznanie czynności za bezskuteczną toczą się przed sądami powszechnymi, a takie informacje do samorządu notarialnego nie trafiają.

Rozmawiała: Ewa Maria Radlińska