Przy wnoszeniu pozwu sąd zwolnił mnie od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych. Niestety przegrałem sprawę i ku swojemu zdziwieniu zostałem zobowiązany do zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Sąd tak postanowił, mimo że już wcześniej wiedział, że nie mam pieniędzy na zapłatę. Czy zwolnienie od kosztów nie obejmuje zwrotu wydatków przeciwnikowi – pyta pan Michał.
Niestety nie. Zwolnienie przez sąd strony od uiszczenia kosztów, jeszcze zanim rozpoczął się proces, dotyczy jedynie wydatków, jakie powinna uiścić w związku z wszczęciem sprawy. Nie wnosi np. należnej opłaty przy składaniu pozwu, a sąd nie wzywa do uzupełnienia jej braku, ale rozpoznaje sprawę tak, jak gdyby pozew został właściwie opłacony. O takie zwolnienie może się ubiegać każda osoba fizyczna po złożeniu oświadczenia, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.
Nie obejmuje ono jednak kosztów należnych przeciwnikowi procesowemu po wygraniu przez niego sprawy. Strona przegrana będzie musiała uregulować koszty procesu poniesione przez przeciwnika – na jego żądanie powinna zwrócić jego wydatki niezbędne do dochodzenia praw i celowej obrony. Pokrywa więc koszty sądowe, wydatki na przejazdy do sądu, a nawet równowartość zarobku utraconego z powodu przyjścia na rozprawę. Jeżeli przeciwnika procesowego reprezentował adwokat, to wówczas do niezbędnych kosztów zalicza się również jego wynagrodzenie. Gdyby jednak miał jednocześnie dwóch, to zwrot kosztów przysługiwałby tylko na rzecz jednego z nich.
O kosztach sąd może rozstrzygnąć w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji, albo wskazać w nim jedynie zasady poniesienia ich przez strony i pozostawić szczegółowe wyliczenie referendarzowi sądowemu. Wówczas po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie referendarz sądowy w sądzie pierwszej instancji wyda postanowienie i szczegółowo wyliczy w nim koszty obciążające strony.
Podstawa prawna
Art. 101, 102 i 108 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 1025 ze zm.). Art. 98, art. 100–102, art. 108–109 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 101 ze zm.).