Za dwa tygodnie wypada święto mojego miasta, w trakcie którego będą obywać się liczne imprezy kulturalno-rozrywkowe. Przy tej okazji chciałbym razem z kilkoma osobami zorganizować zbiórkę publiczną na leczenie ciężko chorego przyjaciela. Jakich formalności muszę dopełnić i ile czasu będę na to potrzebował – pyta pan Daniel
Filip Pazderski kierownik projektów/analityk Programu Demokracji i Społeczeństwa Obywatelskiego, Instytut Spraw Publicznych / Dziennik Gazeta Prawna
Dobra wiadomość dla naszego czytelnika jest taka, że od 18 lipca ubiegłego roku zorganizowanie zbiórki publicznej nie wymaga już uzyskania zezwolenia władz samorządowych. Tego dnia weszła bowiem w życie nowa ustawa, która znacząco upraszcza zorganizowanie zbiórki. Zniesiona została opłata skarbowa dla organizatorów takich inicjatyw (było 82 zł) oraz obowiązek publikacji sprawozdań w prasie. Najważniejsze jednak, że zamiast zezwolenia urzędu wystarczy zwykłe zgłoszenie do Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji. Co ważne, można go dokonać również w formie elektronicznej. Zostanie ono zamieszczone na rządowym portalu zbiórek publicznych www.zbiorki.gov.pl. Dzięki temu cała procedura zajmie niewiele czasu.
Jeśli pan Daniel nie działa w organizacji pozarządowej ani pożytku publicznego, aby zorganizować zbiórkę powinien utworzyć komitet społeczny w celu jej przeprowadzenia. W jego skład muszą wejść minimum trzy osoby posiadające pełną zdolność do czynności prawnych i niekarane za przestępstwa przeciwko wiarygodności dokumentów, mieniu, obrotowi gospodarczemu, obrotowi pieniędzmi i papierami wartościowymi lub za przestępstwo skarbowe. Komitet musi sporządzić akt założycielski, w którym należy określić cel, w jakim został powołany, dane osób go tworzących (imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery PESEL), adres do korespondencji, dane osoby uprawnionej do reprezentowania komitetu i oświadczenia o niekaralności.
Zgłoszenia zbiórki publicznej można dokonać przy użyciu formularza elektronicznego albo w formie tradycyjnej (w tym przypadku formalności potrwają jednak dłużej). W tym pierwszym przypadku najdogodniejszą formą, i w dodatku bezpłatną, jest przesłanie zgłoszenia za pośrednictwem elektronicznej platformy usług administracji publicznej ePUAP. W tym celu trzeba jednak utworzyć na niej profil zaufany i potwierdzić go w dowolnym urzędzie skarbowym lub oddziale ZUS bądź NFZ.
Reprezentant komitetu społecznego przesyła zgłoszenie zbiórki poprzez platformę razem z aktem założycielskim. Ten ostatni należy również sporządzić przy użyciu formularza elektronicznego, a każdy członek komitetu społecznego musi posiadać profil zaufany ePUAP i przy jego użyciu „podpisać” akt.
W formularzu zgłoszenia zbiórki trzeba podać cel zbiórki, dane organizatora (te same co w akcie założycielskim) i osoby uprawnionej do jego reprezentowania. Należy w nim określić sposób i miejsce prowadzenia zbiórki publicznej, termin jej rozpoczęcia i zakończenia oraz przewidywane koszty niezbędne do jej przeprowadzenia, które zostaną pokryte z zebranych ofiar. Ponadto w przypadku zgłoszenia dotyczącego zbiórki na rzecz osoby, której imię i nazwisko zamieszczono w zgłoszeniu, należy załączyć jej zgodę na publikację danych osobowych. Formularz zgłoszenia i aktu założycielskiego dostępny jest na ePUAP, a ich wzory na portalu ministerstwa.
Jeśli zgłoszenie jest poprawne, informację o nim resort powinien zamieścić na portalu w ciągu trzech dni roboczych (gdy przesłano je w postaci elektronicznej) albo siedmiu dni roboczych (od otrzymania go w postaci papierowej).
Należy pamiętać, że w trakcie zbierania pieniędzy każdy zaangażowany w zbiórkę publiczną musi mieć przy sobie identyfikator zawierający imię i nazwisko, a także informacje o jej nazwie, celu, organizatorze oraz nadany jej numer.
Warto też zastanowić się nad zbiórką elektroniczną realizowaną przy pomocy przelewów. Nie wymaga ona bowiem ani pozwolenia, ani zgłoszenia, bo przepływ pieniędzy i tak jest rejestrowany.
Podstawa prawna
Ustawa z 14 marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych (Dz.U. poz. 498). Rozporządzenie ministra administracji i cyfryzacji z 9 czerwca 2014 r. w sprawie wzorów dokumentów dotyczących zbiórek publicznych (Dz.U. poz. 833).
OPINIA EKSPERTA
Obowiązująca od lipca 2014 r. ustawa o zbiórkach publicznych upraszcza procedurę związaną ze zbieraniem ofiar w gotówce lub w naturze w miejscach publicznych. Ustanawia też dwa rodzaje celu, na jaki można wedle przewidzianych w niej procedur gromadzić ofiary. Powinien on pozostawać w sferze zadań publicznych, określonych w ustawie o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (UDPPiW), albo mieć charakter religijny.
Przepisy ustawy odnoszą się jedynie do zbiórek prowadzonych w przestrzeni publicznej, przy których przepływ środków nie jest możliwy do prześledzenia w inny sposób. Stąd wyłączenie z jej reżimu gromadzenia środków za pośrednictwem przelewów bankowych czy wpłat na konto online oraz przekazywania darów za pomocą wirtualnych platform handlowych i wpłat za pomocą SMS-ów. Środki gromadzone w ten sposób są i tak już ewidencjonowane i dostępne dla organów kontroli. Zliberalizowanie w ten sposób gromadzenia datków może pozwolić m.in. na rozwój w Polsce crowdfundingu (inwestowania społecznościowego). Teraz już jest jasne, że nie powinien on podlegać pod ustawę o zbiórkach publicznych.
Ponadto, ustawa nie obejmuje loterii pieniężnych i fantowych. Spod jej regulacji wyłączono też wiele sposobów gromadzenia ofiar, które mają charakter inicjatyw ograniczonych do pewnej określonej przestrzeni czy grupy znających się osób. W ustawie wymienia się tu enumeratywnie zbieranie ofiar na cele religijne i charytatywne w obrębie terenów kościelnych czy w miejscach tradycyjnie do tego celu przeznaczonych, wśród grona osób znajomych, uczniów na terenie szkoły czy w ramach zbiórek koleżeńskich w lokalu urzędu publicznego lub w innym zakładzie pracy.
Kolejnym istotnym udogodnieniem nowej ustawy jest zliberalizowanie obowiązków sprawozdawczych po zakończeniu zbiórki. Zniesiono dodatkową opłatę skarbową związaną z wniesieniem urzędowego wniosku oraz obowiązek publikacji sprawozdań ze zbiórek w prasie. Ustawa obliguje za to organizatora zbiórki publicznej do sporządzenia i dostarczenia do właściwego ministra dwóch sprawozdań, przygotowanych na bazie formularza udostępnionego nieodpłatnie przez ministra. Pierwsze, doręczane w ciągu 30 dni od zakończenia zbiórki, powinno przedstawiać wysokość oraz rodzaj zebranych ofiar (gotówki i darów rzeczowych). Drugie musi prezentować sposób rozdysponowania zebranych ofiar i składane jest w ciągu 3 miesięcy od zakończenia roku obrotowego dla organizacji lub w ciągu roku od zakończenia zbiórki dla komitetów społecznych. Trochę inaczej te terminy określono w przypadku zbiórek trwających dłużej niż rok. Wszystkie sprawozdania są publikowane na tym samym ogólnopolskim portalu, gdzie wcześniej znalazła się informacja o organizacji danej zbiórki. Zapewnia to możliwość pełnienia sprawnej kontroli społecznej nad zbiórkami prowadzonymi w przestrzeni publicznej.