Ważny testament można sporządzić nie tylko u notariusza. Wystarczy własnoręcznie spisać swoją ostatnią wolę na kartce papieru, podpisać ją i opatrzyć datą. Raz sporządzony testament można następnie odwołać, niszcząc go lub spisując nowy dokument
Czy muszę udać się do notariusza
Zamierzam spisać testament, w którym chcę przekazać swoje nieruchomości dzieciom i wnukom. Czy taki dokument muszę sporządzić koniecznie u notariusza?

NIE

Testament można sporządzić na kilka sposobów. Podstawową formą jest testament własnoręczny (zwany holograficznym). Taki dokument jest ważny, jeżeli spadkodawca napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Nieważny jest więc testament, który zostanie spisany na komputerze, maszynie do pisania lub przez inną osobę, a następnie jedynie podpisany przez spadkodawcę. Usprawiedliwieniem nie może być nawet niewyraźny charakter pisma testatora. Duże znaczenie ma również złożenie pod testamentem poprawnego podpisu. Nie mogą to być inicjały ani parafa. Za skuteczny testament może zostać uznany w pewnych przypadkach dokument, na którym nie widnieje żadna data. Jest to możliwe, o ile nie wywołuje on wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.
Podstawa prawna
Art. 949 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy muszę zapłacić za sporządzenie testamentu
W testamencie wydziedziczyłam prawie wszystkie dzieci. Obawiam się, że po mojej śmierci testament trafi w niepowołane ręce i zostanie zniszczony. Chcę więc spisać go ponownie u notariusza. Czy to kosztuje?

TAK

Osoby, którym zależy na sporządzeniu testamentu w bardziej bezpiecznej formie, mogą udać się do notariusza. Oryginał dokumentu jest wtedy przechowywany w sejfie kancelarii. Chroni go to przed celowym lub przypadkowym zniszczeniem, próbą ukrycia albo przypadkami, w których może nie zostać odnaleziony. Za sporządzenie testamentu notarialnego trzeba zapłacić, ale nie są to wygórowane kwoty. Maksymalna stawka wynagrodzenia notariusza za sporządzenie aktu notarialnego dokumentującego testament wynosi 50 zł (plus 23 proc. podatku VAT). Trzykrotnie więcej trzeba zapłacić notariuszowi za sporządzenie testamentu, w którym spadkodawca zamierza wydziedziczyć wybrane przez niego osoby, czyli pozbawić je prawa do zachowku.
Testament można sporządzić również w formie urzędowej (testament alograficzny). W tym celu należy złożyć ustne oświadczenie zawierające ostatnią wolę w obecności dwóch świadków wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego. Oświadczenie spisuje się wtedy na protokole z podaniem daty jego sporządzenia i następnie odczytuje spadkodawcy w obecności świadków. Opłata za sporządzenie protokołu zawierającego ostatnią wolę spadkodawcy wynosi 22 zł.
Podstawa prawna
Art. 950–951 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Par. 8 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 28 czerwca 2004 r. w sprawie maksymalnych stawek taksy notarialnej (Dz.U. z 2013 r. poz. 237).
Czy można unieważnić testament
Moja siostra wykorzystała chorobę ojca i w czasie, kiedy nie był świadomy tego, co robi, podyktowała mu testament. W spadku otrzymała cały majątek. Ta okoliczność wyszła na jaw dopiero po 7 latach od śmierci ojca. Czy mogę jeszcze starać się o unieważnienie testamentu?

TAK

Na nieważność testamentu z powodu sporządzenia go w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności. Pominięty spadkobierca może w tym czasie dochodzić swoich praw na drodze sądowej. Niezależnie od sytuacji o stwierdzenie nieważności nie można wnosić po upływie dziesięciu lat od śmierci spadkodawcy.
Sporządzony przez spadkodawcę testament może się okazać wadliwy również z innych przyczyn. Taki dokument nie może zostać skutecznie sporządzony przez osobę niemającą pełnej zdolności do czynności prawnych. Ważnego testamentu nie może spisać za kogoś przedstawiciel, nawet jeżeli jest nim najbliższy członek rodziny lub profesjonalny prawnik. Testament jest także nieważny, jeżeli został sporządzony pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca działał w pełni racjonalnie, to nie podjąłby decyzji o przekazaniu majątku we wskazany sposób, np. gdy żona bliskiego śmierci spadkodawcy oszukuje go, że spodziewa się dziecka tylko po to, by zapisał jej cały majątek. Ponadto testament własnoręczny może zostać uznany za nieważny, gdy został sporządzony pod wpływem groźby lub został sfałszowany.
Podstawa prawna
Art. 945 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy mogę odpowiedzieć za fałszerstwo
W czasie odwiedzin u dziadka w szpitalu kazał mi spisać podyktowany przez siebie testament i podpisać się za niego pod dokumentem. Po jego śmierci testament trafił do sądu. Czy mogę odpowiadać za fałszerstwo?

TAK

Spadkodawca może sporządzić testament własnoręczny tylko w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Zły stan zdrowia nie uprawnia nikogo do spisania testamentu w imieniu innej osoby i nakreślenia za nią podpisu. Sporządzenie takiego dokumentu i złożenie go w sądzie w celu otrzymania spadku jest przestępstwem. Podpisanie się za inną osobę na dokumencie mającym znaczenie prawne, nawet za jej zgodą, stanowi występek określony w art. 270 par. 1 kodeksu karnego. Dochodzi tutaj bowiem do upozorowania autentyczności podpisu osoby wyłącznie uprawnionej do jego sporządzenia i wprowadzenia do obrotu prawnego dokumentu pozbawionego waloru wiarygodności.
Podstawa prawna
Art. 270 par. 1 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553).
Czy stary testament będzie ważny
W ubiegłym roku spisałam testament i dałam go wnuczce. W tym czasie zmieniłam jednak zdanie i nie chcę, żeby odziedziczyła ona po mnie mieszkanie. Wnuczka nie chce mi go jednak oddać. Czy w razie gdy napiszę nowy testament, to stary będzie ważny?

NIE

Spadkodawca może w każdej chwili odwołać spisany przez siebie wcześniej testament lub tylko niektóre jego postanowienia. Odwołanie testamentu może polegać na fizycznym zniszczeniu dokumentu bądź też pozbawieniu go cech, od których zależy jego ważność (np. zamazanie lub oderwanie widniejącej na nim daty lub podpisu). Spadkodawca może też dokonać w nim zmian, z których będzie wynikało, że odwołuje on swe wcześniejsze rozporządzenia. Równoznaczne z odwołaniem testamentu może być przekreślenie jego treści i uczynienie stosownej adnotacji. Takie zapiski najlepiej opatrzyć dodatkowym podpisem i datą.
Aby odwołać wcześniej spisany testament, nie trzeba wcale być w jego posiadaniu. Odwołanie może również nastąpić w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy ważny testament. W takim przypadku wystarczy wskazać w nim, że poprzedni zostaje odwołany. Najlepiej zrobić to w sposób jednoznaczny, używając konkretnych zwrotów takich jak: odwołuję lub unieważniam testament z konkretnego dnia. Forma nowego testamentu nie musi odpowiadać formie testamentu odwoływanego. Przykładowo, testament notarialny można odwołać testamentem własnoręcznym. Jeżeli spadkodawca sporządził nowy testament, nie zaznaczając w nim, że stary dokument traci ważność, ulegną odwołaniu tylko te postanowienia poprzedniego testamentu, których nie można pogodzić z treścią nowego.
Podstawa prawna
Art. 943, art. 947 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).
Czy mogę sporządzić wspólny testament
Z uwagi na podeszły wiek zamierzam razem z mężem uporządkować swoje sprawy majątkowe. Czy możemy zapisać w jednym testamencie majątek dzieciom?

NIE

Taki testament może okazać się nieważny. Polskie prawo wyklucza bowiem możliwość sporządzenia wspólnych testamentów, np. małżonków, którzy chcą sobie wzajemnie przekazać majątek na wypadek śmierci. Tego rodzaju dokument może zawierać oświadczenia woli tylko jednego spadkodawcy. Wprowadzenie takiej zasady ma zapobiegać ingerencji osób trzecich w wolę spadkodawcy. Nie jest natomiast zakazane sporządzenie dwóch testamentów własnoręcznych na jednej kartce papieru. Każdy z nich musi zostać spisany osobiście przez każdego z testatorów, opatrzony odrębną datą i podpisem.
Podstawa prawna
Art. 942 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. z 2014 r. poz. 121).