Powierzenie referendarzom sądowym uprawnienia do orzekania w sprawach o wykroczenia nie narusza konstytucyjnego prawa do sądu.
Takie stanowisko wyraziło Ministerstwo Sprawiedliwości, odnosząc się do uwag Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka do projektu założeń ustawy o zmianie zasad ponoszenia odpowiedzialności za niektóre zachowania stanowiące wykroczenia oraz o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Projekt noweli upoważnia referendarzy do wymierzania kar grzywny i nagany w postępowaniu nakazowym w sprawach o wykroczenia.
Zdaniem resortu nie wszystkie sprawy i spory dotyczące sytuacji prawnej jednostki muszą być rozstrzygane przez sądy. „Węzłowym problemem dla rozstrzygnięcia konstytucyjności proponowanych rozwiązań (...) jest ich zgodność z zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji RP), a ściślej jeszcze kwestia, czy zasada ta oznacza, że wszystkie sprawy i spory dotyczące sytuacji prawnej jednostki muszą być rozstrzygane wyłącznie przez sądy” – podnosi podsekretarz stanu Michał Królikowski w piśmie do Adama Bodnara, wiceprezesa zarządu HFPC.
Wskazuje zresztą, że tak nie jest już dziś, o czym świadczą chociażby postępowania mandatowe w sprawach o wykroczenia czy też przepisy umożliwiające referendarzom sądowym rozstrzyganie w postępowaniu upominawczym w sprawach cywilnych.
„Wbrew zapatrywaniom wyrażonym w piśmie Fundacji, sąd konstytucyjny dokonał kontroli zgodności z ustawą zasadniczą uprawnienia referendarza sądowego do rozstrzygania sporów o prawo, orzekając pozytywnie w tym przedmiocie, pod warunkiem umożliwienia skierowania każdej takiej sprawy do rozpoznania przez sąd w rozumieniu art. 45 Konstytucji” – przypomina wiceminister i dodaje: „referendarze sądowi, z uwagi na swą pozycję ustrojową, spełniają niezbędne wymagania merytoryczne umożliwiające właściwe wywiązywanie się z dodatkowych obowiązków”.
Mimo tego wiceminister Królikowski deklaruje, że obawy fundacji będą jeszcze szczegółowo analizowane pod kątem zgodności propozycji resortu ze standardami konstytucyjnymi i międzynarodowymi.
Etap legislacyjny
Projekt założeń po konsultacjach międzyresortowych