Prawo handlowe daje wspólnikom możliwość występowania w obrocie nie jako wszyscy razem, lecz jako niezależny od nich podmiot
Spółki cywilna i spółka jawna to z pozoru dwie proste formy prawne przeznaczone do prowadzenia działalności gospodarczej w mniejszym zakresie. Podobnie wygląda w nich np. kwestia obowiązków sprawozdawczych oraz opodatkowania wspólników. Na tym jednak podobieństwa się kończą. Poza tym różni je niemal wszystko, począwszy od tego, że spółka cywilna w istocie nie jest nawet spółką.
De facto to tylko bardziej rozbudowana umowa o współpracę pomiędzy przedsiębiorcami prowadzącymi działalność gospodarczą czy to w formie wpisu do ewidencji (CEIDG), czy to w formie spółki handlowej. Przedsiębiorcami są więc wspólnicy spółki cywilnej, nie zaś ona. Jedynie na gruncie podatku od towarów i usług spółka cywilna pojawia się odrębnie od jej wspólników (np. wystawiają faktury kontrahentom).
W pozostałym zakresie (np. podatek dochodowy, składki na ubezpieczenie społeczne) obowiązki spoczywają na wspólnikach, zgodnie z przepisami regulującymi formę prowadzonej przez nich działalności gospodarczej.
Zgoła odmiennie przedstawia się sytuacja w spółce jawnej. To ona jest bowiem podmiotem praw i obowiązków, przedsiębiorcą oraz płatnikiem składek należnych od wspólników. Spółka jawna wpisywana jest do Krajowego Rejestru Sądowego, spółka cywilna nie podlega żadnej rejestracji. Wyjaśnić również należy, że wspólnicy spółki jawnej mogą wnieść swe dotychczasowe przedsiębiorstwa jako wkład do spółki albo prowadzić je dalej – jeśli umowa spółki na to zezwala.
Spółka cywilna przeznaczona jest zatem dla przedsiębiorców, którzy bądź zajmują się, bądź też zamierzają zająć się działalnością gospodarczą w szerszym zakresie niż działalność tę prowadzić będą w formie tej spółki (np. spółka cywilna powołana jest dla działalności A, wspólnicy zaś prowadzą działalność A oraz dodatkową działalność B) albo nie chcą rezygnować z prowadzenia dotychczasowej własnej firmy. Spółka jawna jest lepszym rozwiązaniem dla osób skupiających się na wspólnym celu, pragnących skoncentrować się razem na głównym przedmiocie swojej działalności gospodarczej, a przy tym nie muszą prowadzić niezależnych przedsiębiorstw.

Porównanie podstawowych cech

Spółka jawna Spółka cywilna
Moment powstania Z chwilą wpisu do rejestru przedsiębiorców KRS. Z chwilą zawarcia umowy spółki.
Status przedsiębiorcy Spółka jest przedsiębiorcą. Spółka może we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki.W obrocie gospodarczym występują wspólnicy, nie zaś spółka (np. nabywane w czasie istnienia rzeczy stają się współwłasnością wspólników spółki cywilnej). Przed sądem występują wspólnicy spółki, a nie spółka.
Procedura założenia Możliwa droga tradycyjna oraz przez internet.W pierwszym przypadku konieczność sporządzenia umowy w formie pisemej oraz wypełnienia licznych formularzy.Rejestracja tradycyjna zajmuje około miesiąca, przez internet kilka dni. Możliwa droga tradycyjna oraz przez internet.Umowa zawierana w zwykłej formie pisemnej. Wspólnicy następnie muszą zarejestrować się w ewidencji działalności gospodarczej (CEIDG) – w przypadku osób fizycznych, bądź w rejestrze przedsiębiorców (KRS), o ile nie prowadzą już działalności gospodarczej.Sama umowa nie podlega odrębnej rejestracji. Wspólnicy prowadzący już działalność muszą jedynie zaktualizować swoje wpisy.
Koszty rejestracji Obowiązek zapłaty:● opłat sądowych (500 zł),● podatku o umowy spółki (0,5 proc. od wartości wkładów). Brak opłat rejestracyjnych.Od umowy spółki cywilnej należy uiścić podatek od czynności cywilnoprawnych (0,5 proc. od wartości wkładów).Ewentualne opłaty mogą powstać od rejestracji bądź aktualizacji wpisów wspólników w KRS.
Sprawozdawczość Brak obowiązku prowadzenia rachunkowości, chyba że przychody netto ze sprzedaży towarów, produktów i operacji finansowych za poprzedni rok obrotowy wyniosły co najmniej równowartość w walucie polskiej 1 200 000 euro.
Opodatkowanie Opodatkowanie albo na zasadach ogólnych (skala podatkowa 18 proc. i 32 proc.), albo podatkiem liniowym (19 proc.). W niektórych przypadkach możliwe jest również skorzystanie z ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych albo karty podatkowej.
Składki ZUS i zdrowotne Spółka jest płatnikiem składek.Wspólnicy, jeśli nie mają innego tytułu do ubezpieczenia społecznego, podlegają mu obowiązkowo z tytułu udziału w spółce. Obowiązek opłacania składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, chyba że jednoczesne zatrudnienie na umowę o pracę bądź inny tytuł ubezpieczenia.Przedsiębiorcy wpisani do CEIDG mogą skorzystać z preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne w okresie pierwszych 24 miesięcy działalności.
Odpowiedzialność Wspólnicy odpowiadają solidarnie i subsydiarnie ze spółką.Dopiero niemożność wyegzekwowania zobowiązania od spółki umożliwia wierzycielom zwrócenie się do majątku wspólników. Przedsiębiorca odpowiada całym majątkiem za wszystkie zobowiązania ze swojej działalności gospodarczej.
Likwidacja Wymagane jest przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego, chyba że wspólnicy uzgodnią inaczej. Wystarczy zgłoszenie faktu zakończenia działalności.
Organy Brak organów.Spółka może powołać prokurenta. Brak organów.Brak możliwości powołania prokurenta.
Podsumowanie Plusy Minusy
Spółka jawna • lepiej zabezpiecza wspólników przed odpowiedzialnością za długi spółki, nie wyłącza jednak całkowicie tej odpowiedzialności,● wspólnicy nie muszą prowadzić własnej działalności gospodarczej,● spółka jest płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne wspólników,● spółka jest przedsiębiorcą oraz podmiotem praw i obowiązków. • dłuższy i kosztowniejszy proces rejestracji,● co do zasady dłuższy proces likwidacji, chyba że wspólnicy uzgodnią inny sposób zakończenia działalności spółki.
Spółka cywilna • umowa spółki nie podlega odrębnej rejestracji,● wspólnicy zachowują dotychczasowe przedsiębiorstwa. • pełna odpowiedzialność za zobowiązania,● konieczność prowadzenia własnej działalności gospodarczej,● w obrocie gospodarczym występują wspólnicy, nie spółka cywilna.
Michał Koralewski, radca prawny, wspólnik zarządzający w Kancelarii Radców Prawnych Legitus s.c. w Gdańsku