Biuro Legislacyjne Sejmu pozytywnie oceniło dwie petycje w sprawie zmiany ustawy uwłaszczeniowej, które wpłynęły do izby niższej po naszej publikacji na ten temat („Dwa razy płaci, kto szybko płaci” DGP z 7 maja 2019 r.).
Dotyczą one zmiany w art. 8 ustawy z 20 lipca 2018 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe w prawo własności tych gruntów (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 916), która miałaby polegać na rozszerzeniu katalogu podmiotów zwolnionych z opłaty przekształceniowej o następców prawnych osób, które wcześniej wniosły jednorazowo opłatę za cały okres użytkowania wieczystego.
Obecnie zwolnienie przysługuje tylko tym osobom oraz ich spadkobiercom. Z opłaty nie są zwolnione osoby, które przejęły ziemię objętą użytkowaniem wieczystym pod innym tytułem, np. w drodze kupna (co wiązało się z koniecznością poniesienia ekonomicznych kosztów opłaty za użytkowanie wieczyste – gdyż sprzedający doliczał ją do ceny).
Obie petycje mają jednakową treść i wpłynęły do Sejmu tego samego dnia (6 czerwca br.), a opinię w tej sprawie Biuro Legislacyjne wydało dopiero 19 sierpnia br. Na wstępie wskazano, że oba pisma spełniają wymogi formalne, a postulowane w nich zmiany mieszczą się w zakresie kompetencji Sejmu. Następnie biuro przeprowadziło analizę, podkreślając, że jest ona czysto teoretyczna, gdyż ustawa weszła w życie niedawno i nie ma jeszcze ustalonej linii orzeczniczej. Wskazano, że stosowanie obecnej regulacji może prowadzić do sytuacji, w której następca prawny płaci dwa razy – najpierw przy zakupie, a później przy przekształceniu wieczystego użytkowanie we własność. Biuro zwracało uwagę, że właściciel gruntu (państwo bądź samorząd) otrzymywał w tej sytuacji podwójną zapłatę za to samo. Jest to bezzasadne, gdyż wspomniana opłata jest ekwiwalentem za korzystanie z gruntu.
Biuro Legislacyjne powołało się na ustaloną linię orzeczniczą Trybunału Konstytucyjnego, zgodnie z którą zasada równości wymaga, by wszystkie podmioty o tych samych cechach istotnych (relewantnych) powinny być traktowane według jednakowej miary, czyli bez zróżnicowań – zarówno dyskryminujących, jak i faworyzujących.
W ocenie biura relewantną cechą wszystkich następców prawnych (w tym spadkobierców) jest to, że ich poprzednik wniósł w całości opłatę za użytkowanie wieczyste. Nie jest natomiast taką cechą sposób następstwa prawnego ani jego rodzaj (sukcesja uniwersalna lub singularna). Uprzywilejowanie spadkobrania w tym wypadku budzi więc zastrzeżenia z punktu widzenia konstytucyjnej zasady równości. Dlatego, zdaniem Biura Legislacyjnego, rozszerzenie katalogu podmiotów zwolnionych z opłaty postulowane w petycji jest zgodne ze wspomnianą zasadą. Decyzja w tej sprawie należy jednak do ustawodawcy. Jedynym organem, który mógłby stwierdzić niekonstytucyjność obecnych przepisów, jest Trybunał Konstytucyjny.