Od 11 stycznia 2019 r. diety z podróży służbowych pracowników podlegają egzekucji do połowy wysokości, o ile egzekucja ta dotyczy alimentów. Zatem pozostałe należności z tego tytułu – zwrot za noclegi, przejazdy/dojazdy oraz i inne udokumentowane wydatki stosowne do potrzeb podczas wyjazdu – są nadal wolne od zajęć.
problem
Pracownicy jednego z działów w naszej firmie odbywają częste podróże służbowe, nie tylko krajowe, ale również zagraniczne. W związku z tym otrzymują należności delegacyjne, w tym diety, oraz zwrot kosztów za noclegi czy dojazdy/przejazdy, jeśli akurat nie korzystają z aut służbowych. Przy rozliczaniu delegacji kierujemy się rozporządzeniem w sprawie podróży służbowych pracowników jednostek sfery budżetowej, jednak diety krajowe wypłacamy w wyższej stawce – 40 zł za dobę. Jeden z pracowników od grudnia 2018 r. ma zajęcie komornicze alimentacyjne na sumę ok. 10 tys. zł. Od 14 do 18 stycznia odbywał podróż służbową w kraju i otrzymał cztery i pół diety w wysokości 180 zł oraz zwrot za noclegi – 360 zł. Jego wynagrodzenie zasadnicze wynosi 3900 zł. Otrzymuje on także premie miesięczne w wysokości od 10 do 25 proc. pensji. Czy wszystkie te należności podlegają zajęciu, a jeśli tak, to jak przeprowadzić potrącenie, zakładając, że za styczeń 2019 r. premia wyniesie 702 zł?
ODPOWIEDŹ
Od 11 stycznia 2019 r. diety z podróży służbowych pracowników podlegają egzekucji do połowy wysokości, o ile egzekucja ta dotyczy alimentów. Zatem pozostałe należności z tego tytułu – zwrot za noclegi, przejazdy/dojazdy oraz i inne udokumentowane wydatki stosowne do potrzeb podczas wyjazdu – są nadal wolne od zajęć.
Jakie należności
Pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową (art. 775 kodeksu pracy, dalej także jako k.p.). Rodzaj należności i ich wysokość oraz zasady rozliczania reguluje rozporządzenie z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej. Co prawda akt ten odnosi się do pracowników sfery budżetowej, ale mogą go odpowiednio stosować także pozostali pracodawcy, o ile w wewnętrznych źródłach prawa (układzie zbiorowym pracy lub regulaminie wynagradzania albo w umowach o pracę) nie zawarli własnych postanowień w tej kwestii. Pracodawcy prywatni mogą bowiem rozliczać delegacje na swoich zasadach. Zastrzeżenie jest tylko takie, że dieta krajowa i zagraniczna za dobę podróży nie mogą być niższe niż dieta za dobę wyjazdu krajowego dla pracownika budżetówki. Zatem pracodawca spoza sfery budżetowej może ustanowić np. wyższe diety niż te urzędowe, wynikające z rozporządzenia.
Należności z tytułu podróży służbowych nie są zaliczane do kategorii wynagrodzenia za pracę, co potwierdza też załącznik do objaśnień do sprawozdawczości z zatrudnienia i wynagrodzeń stosowany dla potrzeb GUS. Według niego wynagrodzenia obejmują wypłacane pracownikom lub innym osobom fizycznym wypłaty pieniężne stanowiące wydatki ponoszone przez pracodawców na opłacenie wykonywanej pracy (z wyjątkami, o których mowa w rozdziale VIII), niezależnie od źródeł ich finansowania (ze środków własnych lub refundowanych) oraz bez względu na podstawę stosunku pracy bądź innego stosunku prawnego lub czynności prawnej, na podstawie których jest świadczona praca lub pełniona służba. Rozdział VIII „Wyłączenia” stanowi, że do wynagrodzeń nie zalicza się m.in. wypłat należności z tytułu podróży służbowych. Przyjmuje się, że są to jedynie świadczenia wyrównawcze, które nie „odwzajemniają” pracy, lecz wyrównują ubytki w majątku pracownika w związku z pozostawaniem w stosunku pracy.
To oznacza, że należności podróżne nie podlegają ochronie przewidzianej w kodeksie pracy, bo ta dotyczy wynagrodzenia za pracę. Jednak nie oznacza to bynajmniej, że podlegają egzekucji sądowej czy administracyjnej. Jak bowiem wynika z kodeksu postępowania cywilnego, nie podlegają egzekucji m.in. sumy i świadczenia w naturze wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych (art. 831 par. 1 pkt 1 k.p.c.). Na tej podstawie wolne w 100 proc. od zajęcia komorniczego są należności za podróże w sprawach firmowych. Z jednym wyjątkiem – o którym mowa poniżej.
Egzekucja cywilna…
Od 11 stycznia 2019 r. obowiązuje nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego dokonana ustawą z 6 grudnia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych. W efekcie zmienił się zakres wyłączenia spod egzekucji należności z tytułu podróży służbowych. Mianowicie do art. 831 par. 1 k.p.c. dopisano nowy punkt mówiący o tym, że egzekucji nie podlega „50 proc. kwot diet przysługujących z tytułu podróży służbowych – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów” (art. 831 par. 1 pkt 1a k.p.c.).
Lista płac nr 1 za styczeń 2019 r. ©℗
(bez kosztów uzyskania przychodu oraz kwoty zmniejszającej podatek, które zostaną potrącone na liście nr 2)
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia | ||||
| Przychód | 180 zł | 180 zł | ||||
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 6,17 zł | – podstawa wymiaru – 45 zł – składka emerytalna – 45 zł x 9,76 proc. = 4,39 zł – składka rentowa – 45 zł x 1,5 proc. = 0,68 zł – składka chorobowa – 45 zł x 2,45 proc. = 1,10 zł – łączna kwota składek – 6,17 zł | ||||
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne – do zapłaty do ZUS – odliczana od podatku | 3,49 zł 3 zł | – podstawa wymiaru – 38,83 zł (dieta po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne, tj. 6,17 zł) 38,83 zł x 9 proc. = 3,49 zł 38,83 x 7,75 proc. = 3 zł | ||||
| Zaliczka na podatek dochodowy | 4 zł | Przychód do opodatkowania – 45 zł – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu – 39 zł [45 zł (przychód) – 6,17 zł (składki społeczne) = 38,83 zł] – zaliczka do US – 4 zł [39 zł x 18 proc. = 7,02 zł (zaliczka na podatek) – 3 zł (składka zdrowotna) = 4,02 zł] | ||||
| Kwota netto diety | 166,34 zł | 180 – (6,17 zł + 3,49 zł + 4 zł) | ||||
| Potrącenie alimentacyjne | 83,17 zł | 166,34 zł x 50 proc. = 83,17 zł | ||||
| Dieta do wypłaty | 83,17 zł | 166,34 zł – 83,17 zł = 83,17 zł | ||||
Lista płac nr 2 za styczeń 2019 r.
| Elementy | Kwota | Sposób wyliczenia | ||||
| Przychód | 4 962 zł | 3 900 zł + 702 zł + 360 zł | ||||
| Składki na ubezpieczenia społeczne | 630,94 zł | – podstawa wymiaru – 4 602 zł (3 900 zł + 702 zł) – składka emerytalna – 4 602 zł x 9,76 proc. = 449,16 zł – składka rentowa – 4 602 zł x 1,5 proc. = 69,03 zł – składka chorobowa – 4 602 zł x 2,45 proc. = 112,75 zł – łączna kwota składek – 630,94 zł | ||||
| Składka na ubezpieczenie zdrowotne – do zapłaty do ZUS – odliczana od podatku | 357,40 zł 307,76 zł | – podstawa wymiaru – 3 971,06 zł (wynagrodzenie po pomniejszeniu o składki na ubezpieczenia społeczne, tj. 630,94 zł) 3 971,06 zł x 9 proc. = 357,40 zł 3 971,06 zł x 7,75 proc. = 307,76 zł | ||||
| Zaliczka na podatek dochodowy | 341 zł | Przychód do opodatkowania – 4 602 zł (3 900 zł + 702 zł) – podstawa opodatkowania po zaokrągleniu – 3860 zł [4 602 zł (przychód) – 111,25 zł (koszty uzyskania przychodów) – 630,94 zł (składki społeczne) = 3859,81 zł] – zaliczka do US – 341 zł [(3 860 zł x 18 proc.) – 46,33 zł (kwota zmniejszająca podatek) = 648,47 zł (zaliczka na podatek) – 307,76 zł (składka zdrowotna) = 340,71 zł] | ||||
| Kwota wynagrodzenia netto | 3 272,66 zł | 4 602 zł – (630,94 zł + 357,40 zł + 341 zł) | ||||
| Potrącenie alimentacyjne | 1 963,60 zł | 3 272,66 zł x 3/5 = 1 963,60 zł | ||||
| Kwota wynagrodzenia do wypłaty | 1 669,06 zł | 3 272,66 zł – 1 963,60 zł + 360 zł | ||||
Ministerstwo Sprawiedliwości oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na pytanie DGP o to, czy tylko diety podlegają częściowej egzekucji na poczet alimentów, odpowiedziały zgodnie, że tak. W wyjaśnieniu MS czytamy, że pojęcie „diet” zostało wyraźnie wyodrębnione od innych należności z tytułu podróży służbowych w rozporządzeniu delegacyjnym z 2013 r., a art. 831 par. 1 pkt 1a obejmuje wyłącznie diety w rozumieniu tego aktu prawnego, wypłacone dłużnikowi po dniu wejścia w życie ustawy. Natomiast inne należności z tytułu podróży służbowych – jako nieobjęte ostatnimi zmianami – nie podlegają egzekucji. Resort ten wskazuje również na uzasadnienie projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych, z którego wynika, że celem nowelizacji (w tym wprowadzenia art. 831 par. 1 pkt 1a k.p.c.) jest zwiększenie możliwości prowadzenia przez komorników sądowych skutecznej egzekucji w związku z zobowiązaniami alimentacyjnymi.
…i administracyjna
Podobne rozwiązanie zostało wprowadzone (również na mocy ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych) także do ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W efekcie w obecnym stanie prawnym nie podlegają egzekucji administracyjnej:
– kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z innych tytułów niż roszczenia z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów;
Rozliczenie pracownika
Pracownik, o którym mowa na wstępie, ma zajęcie komornicze alimentacyjne. W związku z tym jego wynagrodzenie podlega ochronie wynikającej z kodeksu pracy, a diety – na podstawie kodeksu postępowania cywilnego. Na ich podstawie w razie egzekucji świadczeń alimentacyjnych potrącenia mogą być dokonane:
1) do wysokości trzech piątych wynagrodzenia, bez gwarancji kwoty wolnej;
2) do wysokości połowy diety z tytułu podróży służbowej.
Potrąceń dokonuje się z wynagrodzenia za pracę po odliczeniu przymusowych składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne oraz zaliczki na podatek dochodowy, a już w ostatnim kwartale 2019 r. – także wpłat na PPK (wg Polskiego Funduszu Rozwoju umowy o prowadzenie PPK muszą zostać podpisane do 12 listopada 2019 r.).
Jeśli chodzi natomiast o kwoty delegacyjne, to diety i inne należności za czas podróży służbowej pracownika są zwolnione z podatku dochodowego oraz składek na ZUS, ale tylko do wysokości określonej dla podróżujących pracowników jednostek sfery budżetowej w powołanym rozporządzeniu z 2013 r. W przypadku diet kwota zwolniona od PIT i ZUS wynosi 30 zł. W firmie przyjęto natomiast wyższą stawkę diety za dobę podróży wynoszącą 40 zł. To oznacza, że nadwyżka ponad kwotę zwolnioną, tj. 45 zł [(4,5 dnia x 40 zł) – (4,5 dnia x 30 zł)], podlega opodatkowaniu oraz oskładkowaniu. Potrącenia z diety należy więc dokonać po odliczeniu zaliczki PIT oraz składek na ZUS od kwoty przewyższającej limit zwolnienia.
Aby prawidłowo dokonać potrącenia z diety, najlepiej sporządzić dla niej osobną listę płac – patrz lista płac nr 1 i 2.
Sumując pozycje „Potrącenie alimentacyjne” z obydwu list, uzyskamy łączną kwotę potrąceń na rzecz alimentów za styczeń wynoszącą 2 046,77 zł (83,17 zł + 1963,60 zł). ©℗
– 50 proc. kwot diet otrzymanych na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów – jeżeli egzekucja ma na celu zaspokojenie roszczeń z tytułu alimentów, w tym należności budżetu państwa z tytułu świadczeń wypłacanych w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów.
To oznacza, że w przypadku alimentów egzekucji administracyjnej podlegają wszelkie kwoty otrzymane na pokrycie wydatków służbowych, w tym kosztów podróży i wyjazdów (zwolnienie dotyczy bowiem roszczeń z innych tytułów niż roszczenia z tytułu alimentów), z jednym wyjątkiem – wolne od egzekucji na poczet alimentów będzie 50 proc. kwot diet otrzymanych na pokrycie wydatków służbowych. ©℗
Stanowisko MRPiPS z 22 stycznia 2019 r.
Wprowadzona zmiana [dodanie pkt 1a) w art. 831 par. 1 k.p.c. – red.] ma na celu zwiększenie możliwości prowadzenia skutecznej egzekucji przez komorników sądowych. W wyniku jej wprowadzenia, wolne od egzekucji prowadzonej w związku ze zobowiązaniami alimentacyjnymi, jako zobowiązaniami szczególnymi, służącymi przede wszystkim zapewnieniu utrzymania osoby, która sama tego utrzymania nie może sobie zapewnić, będzie jedynie 50 proc. kwot diet przysługujących z tytułu podróży służbowych. Oznacza to, ze egzekucji podlegać będzie pozostałe 50 proc. diety przysługującej pracownikowi na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej.
Przepis nie ma zastosowania do innych wymienionych w tym rozporządzeniu kosztów, tj. kosztów przejazdów, dojazdów środkami komunikacji miejscowej, noclegów i innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.
Stanowisko MS z 23 stycznia 2019 r.
Zgodnie z poprzednio obowiązującymi przepisami sumy wyasygnowane na pokrycie wydatków lub wyjazdów w sprawach służbowych nie podlegały egzekucji. Z uzasadnienia projektu ustawy z 6 grudnia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych wynika, że celem nowelizacji – w tym wprowadzenia art. 831 § 1 pkt 1a, było zwiększenie możliwości prowadzenia skutecznej egzekucji przez komorników sądowych, poprzez wskazanie, że wolne od egzekucji prowadzonej w związku ze zobowiązaniami alimentacyjnymi, będzie jedynie 50 proc. kwot diet przysługujących z tytułu podróży służbowych.
Pojęcie „diet” zostało wyraźnie wyodrębnione od innych należności z tytułu podróży służbowych, w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. z 2013 r., poz. 167). W § 2 rozporządzenia wyraźnie wskazano, że z tytułu podróży krajowej oraz podróży zagranicznej, odbywanej w terminie i miejscu określonym przez pracodawcę, pracownikowi przysługują:
1) diety;
2) zwrot kosztów:
a) przejazdów,
b) dojazdów środkami komunikacji miejscowej,
c) noclegów,
d) innych niezbędnych udokumentowanych wydatków, określonych lub uznanych przez pracodawcę odpowiednio do uzasadnionych potrzeb.
Przepis art. 831 § 1 pkt 1a) obejmuje wyłącznie diety w rozumieniu wyżej przytoczonych przepisów, wypłacone dłużnikowi po dniu wejścia w życie ustawy w wysokości 50 proc. Inne należności z tytułu podróży służbowych jako nieobjęte powyższą nowelizacją, nie podlegają egzekucji.
Podstawa prawna
Art. 775, art. 87 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 917 ze zm.).
Art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. a ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1509 ze zm.).
Par. 2 ust. 1 pkt 15 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1949).
Art. 831 par. 1 pkt 1, pkt 1a ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360 ze zm.).
Art. 8 par. 1 pkt 10, pkt 10a ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1314 ze zm.).
Rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz.U. poz. 167).
Ustawa z 6 grudnia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy skuteczności egzekucji świadczeń alimentacyjnych (Dz.U. poz. 2432).
