To pierwotna decyzja o odebraniu nieruchomości, a nie późniejsza sprzedaż mieszkań w znacjonalizowanym budynku powoduje szkodę u spadkobierców właścicieli kamienic, które zostały objęte tzw. dekretem Bieruta – orzekł Sąd Najwyższy.

Andrzej S. i Stefan N. byli spadkobiercami przedwojennych właścicieli jednej z warszawskich kamienic, która została ostatecznie znacjonalizowana na podstawie tzw. dekretu Bieruta pod koniec lat 60. Ówczesne Prezydium Rady Narodowej m.st. Warszawy wydało decyzję odmawiającą przyznania współwłaścicielom prawa użytkowania wieczystego nieruchomości wraz z własnością budynku.
Decyzja ta została unieważniona w 2001 r., a niespełna 11 lat później spadkobiercy odzyskali prawa do kamienicy. Wówczas pojawiły się inne problemy. Na przełomie lat 70. i 80., gdy jeszcze obowiązywała decyzja nacjonalizacyjna, sześć mieszkań zostało odsprzedanych ich dotychczasowym najemcom. Tym samym właściciele i później ich spadkobiercy stracili do nich prawa. W tej sytuacji Andrzej S. i Stefan N. pozwali Skarb Państwa (w którego imieniu występował prezydent m.st. Warszawy) o zapłatę ponad 2,2 mln zł odszkodowania za bezprawnie sprzedane lokale.
W I instancji uzyskali korzystne orzeczenie, które stołeczny Sąd Apelacyjny zasadniczo podtrzymał, obniżając jednak odszkodowanie o połowę. W efekcie do Sądu Najwyższego trafiły dwie skargi kasacyjne: Warszawy i spadkobierców. Rozpoznający je skład orzekający SN powziął jednak poważną wątpliwość prawną co do tego, co tak naprawdę było źródłem szkody właścicieli i spadkobierców. Kwestią sporną było, czy decyzje o zezwoleniu na sprzedaż lokali w znacjonalizowanej kamienicy powodują szkodę u właścicieli, którzy odzyskali nieruchomości.
Nad problemem pochylił się rozszerzony skład SN i podjął uchwałę, zgodnie z którą w razie stwierdzenia nieważności decyzji administracyjnej, której skutkiem jest nieprzyznanie prawa do nieruchomości jej byłemu właścicielowi, źródłem poniesionej przez niego lub jego następców prawnych szkody nie jest późniejsza, wydana z naruszeniem prawa, decyzja zezwalająca na sprzedaż lokali w budynku położonym na tej nieruchomości.
Uzasadniając uchwałę, SN przywołał art. 361 par. 1 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym ten, kto jest zobowiązany do odszkodowania, ponosi odpowiedzialność za normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła. Jak jednak zauważył SN, związek przyczynowy, o którym mowa w tym przepisie, występuje w opisywanej sprawie tylko między decyzją dekretową a szkodą wyrządzoną byłym właścicielom i ich następcom prawnym wskutek pozbawienia ich praw do nieruchomości.
Natomiast późniejsza sprzedaż lokali przez Skarb Państwa, który przejął nieruchomość, nie ma już znaczenia dla jej dawnych właścicieli. Skoro bowiem nieruchomość w chwili dokonania transakcji już do nich nie należała, to na skutek tej sprzedaży nie mogli być oni własności pozbawieni – podkreślił SN w uzasadnieniu uchwały. ⒸⓅ
Uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z 28 marca 2018 r. sygn. akt III CZP 46/17. www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia