Ewentualne wprowadzenie sądów własności intelektualnej – jednostki organizacyjnej w ramach sądów powszechnych – byłoby sygnałem, że celem rządu jest oparcie gospodarki III RP na innowacjach.
Austriacki ekonomista profesor Joseph Schumpeter (1883–1950) argumentował, że rozwój gospodarczy następuje poprzez innowacje. Uczony wyróżnił m.in. takie typy innowacji, jak wprowadzanie nowych produktów czy nowych metod produkcji. Warto więc podkreślić, że innowacyjność danego przedsiębiorcy najczęściej polega na gospodarczej eksploatacji dóbr niematerialnych. Dobra te (np. wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe czy też utwory takie jak programy komputerowe i utwory multimedialne) są chronione prawami własności intelektualnej, czyli prawami na dobrach niematerialnych (termin zaproponowany przez niemieckiego profesora Josepha Kohlera w drugiej połowie XIX wieku). Niewątpliwie jedną z funkcji praw własności intelektualnej jest stymulowanie innowacyjności poprzez przyznawanie uprawnionym monopolu (wyłączności) na eksploatację ich dóbr niematerialnych.
Rządowe priorytety
Istotnym celem polityki gospodarczej rządu jest wzrost innowacyjności polskiej gospodarki, w wyniku czego Polska zostałaby uwolniona z „pułapki średniego rozwoju”. Jak czytamy w uzasadnieniu rządowego projektu obowiązującej już tzw. ustawy o innowacyjności, ,,niezbędne jest zbudowanie gospodarki opartej na wiedzy”. Pobudzanie innowacyjności w świetle powołanej ustawy ma następować m.in. w wyniku odpowiednio ukształtowanego prawa podatkowego, które ma promować prace B+R (badawczo-rozwojowe) w ramach sektora prywatnego. Prawo podatkowe ma być także bodźcem do powstawania innowacyjnych firm (start-upów), których dalszy rozwój jest niewątpliwie uzależniony od środowiska prawnego.
Warto zauważyć, że obecnie trwają prace nad prostą spółką akcyjną, której założenie ma być równie nieskomplikowane jak założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Jednocześnie cechą prostej spółki akcyjnej ma być łatwość w obrocie prawami udziałowymi (akcjami), tak jak ma to miejsce w klasycznej spółce akcyjnej. Założycielom prostej spółki akcyjnej będzie dogodniej pozyskiwać inwestorów.
Nie można jednak pomijać faktu, że kluczowe znaczenie ma ochrona dóbr niematerialnych w ramach reżimu praw własności intelektualnej, której efektywność zależy nie tylko od przepisów prawa materialnego czy procesowego, lecz również od istnienia sprawnie funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości, a ustanowienie sądów własności intelektualnej zapewni szybką ścieżkę w dochodzeniu ochrony przez uprawnionych. Dlatego też z pełną aprobatą należy przyjąć powołanie przez Ministerstwo Sprawiedliwości zespołu ds. opracowania koncepcji utworzenia sądów własności intelektualnej.
Nawiązując do rozważań prof. Jacquesa de Werry (Jacques de Werra, Specialised IP Courts: Issues and Challenges... w: Global Perspectives for the Intellectual Property System, CEIPI/ICTSD, nr 2/2016, s. 24), należy wskazać, że w sprawach o naruszenie praw własności intelektualnej powodowie bardzo często składają wnioski o udzielenie przez sąd zabezpieczenia, np. poprzez nakazanie pozwanemu zaniechania określonej działalności na czas trwania postępowania (może to być zakaz wprowadzania do obrotu określonych produktów, ponieważ zostało uprawdopodobnione, że zawierają one rozwiązania chronione patentem, który przysługuje powodowi). Zasada, zgodnie z którą wniosek o udzielenie zabezpieczenia powinien zostać rozpoznany bezzwłocznie, oraz konsekwencje, jakie się wiążą z jego uwzględnieniem bądź oddaleniem, przemawiają za zaistnieniem wyspecjalizowanych sądów w dziedzinie własności intelektualnej. Negatywne skutki udzielenia zabezpieczenia roszczenia (w sytuacji, gdy sąd ostatecznie oddali powództwo, uznając, że żądanie powoda nie jest zasadne) będą tym mniejsze, im rozpoznawanie sprawy będzie trwać krócej. Skutkiem udzielenia zabezpieczenia może bowiem być upadłość pozwanego, a powstałą w efekcie szkodę można naprawić jedynie w rozumieniu kodeksu cywilnego.
Szybka ścieżka
Należy zaznaczyć, że sprawność postępowania ma kapitalne znaczenie w sporach pomiędzy przedsiębiorcami, ponieważ zainicjowanie postępowania sądowego może mieć na celu wyeliminowanie słabszego konkurenta przez potentata rynkowego. Warto zauważyć, że art. 22 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji wprowadza nawet czyn nieuczciwej konkurencji polegający na wytaczaniu powództwa celem szykanowania przedsiębiorcy.
W świecie specjalizacji
Według austriackiego prawnika profesora Hansa Kelsena (1881–1973) system prawa jest hierarchiczną strukturą, w której poszczególne normy prawne mają pomiędzy sobą określone powiązania. Paradygmat ten jednak sukcesywnie zanika, a obecnie bardziej adekwatne jest opisywanie systemu prawa poprzez pojęcie multicentryczności – zgodnie ze stanowiskiem prof. Ewy Łętowskiej – bądź pluralizmu, ponieważ istnieją różne centra, które w sposób niezależny tworzą normy prawne.
Choć prawny pluralizm nie jest zjawiskiem nowym w cywilizacji europejskiej, pozostaje źródłem wielu kontrowersji nie tylko teoretycznych, lecz także praktycznych. Tendencja do regulacji jak najszerszego zakresu ludzkiej działalności oraz złożona rzeczywistość prawna wymagają wyspecjalizowanych prawników w określonych dziedzinach, a także istnienia wyspecjalizowanych sądów, których kompetencja orzecznicza odnosiłaby się jedynie do określonej kategorii spraw. Jak słusznie wskazuje prof. Lawrence Baum, ,,specjalizacja jest cechą charakterystyczną współczesnego społeczeństwa” (Lawrence Baum Specializing the Courts Chicago 2011, s. 1–2). Autor zwraca uwagę, odnosząc się do funkcjonowania organów władzy w USA, że zasada ta znajduje odbicie zarówno w funkcjonowaniu agencji rządowych oraz parlamentu, jak i w sądownictwie – stanowym i federalnym.
Powstanie sądów własności intelektualnej – jednostki organizacyjnej w ramach sądów powszechnych – będzie sygnałem, że istotnym czynnikiem rozwoju gospodarczego mają być inwestycje w innowacje dokonywane przez sektor prywatny.
Kluczowe znaczenie ma ochrona dóbr niematerialnych w ramach reżimu praw własności intelektualnej. Jej efektywność zależy nie tylko od przepisów prawa materialnego czy procesowego, lecz również od istnienia sprawnie funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości, a ustanowienie sądów własności intelektualnej zapewni szybką ścieżkę w dochodzeniu ochrony przez uprawnionych