Błędy prokuratorów nie mogą obciążać obywateli. A tak się stanie, gdy wejdzie w życie nowe prawo, które pozwoli śledczym zawnioskować o zwrot akt sprawy w celu uzupełnienia aktu oskarżenia. Sąd będzie musiał taki wniosek uwzględnić, a niesłusznie oskarżony może przez to nie doczekać się wyroku uniewinniającego. Na te niebezpieczeństwa zwraca uwagę Forum Obywatelskiego Rozwoju, które przeanalizowało uchwaloną nowelę prawa o ustroju sądów powszechnych.
Przyjęty akt prawny jest znacznie mniej kontrowersyjny niż to, co proponowano w trakcie sejmowych prac. Wówczas bowiem pojawił się pomysł wprowadzenia przepisu, zgodnie z którym wniosek prokuratora powodowałby uchylenie wyroku sądu I instancji. Sejm się na to zgodził, ale sprzeciw wyrazili senatorowie. Mimo złagodzenia nowe prawo nadal budzi wątpliwości. A to dlatego, że nadal przyznaje prokuratorowi zbyt duży wpływ na przebieg procesu. Ekspertom nie podoba się to, że wniosek oskarżyciela, złożony do momentu wydania wyroku, będzie miał charakter wiążący dla sądu. W opinii FOR rodzi to ryzyko arbitralności działań prokuratury.
„Istnieje zagrożenie, że wnioski o przekazanie sprawy prokuratorowi w celu uzupełnienia śledztwa lub dochodzenia nie będą motywowane merytorycznymi przesłankami, lecz chęcią uniknięcia »przegranej« przed sądem” – czytamy w analizie. Zdaniem Michała Magdziaka, autora opracowania, zmiany otwierają też furtkę dla oportunizmu (faktycznego lub procesowego), czyli woli odstąpienia od ścigania przestępstwa, które należałoby ścigać.
Projektodawca krytykowanych zmian, a więc Ministerstwo Sprawiedliwości, tłumaczyło, że są one konieczne do wyeliminowania błędów w aktach oskarżenia składanych w czasie obowiązywania procedury opartej na kontradyktoryjności.
Jednak zdaniem FOR takie argumenty są nietrafione. Jak wskazuje Michał Magdziak niedopracowanie aktu oskarżenia, a następnie dopuszczenie do tego, aby sąd orzekał na jego podstawie, to błąd leżący wyłącznie po stronie organu, który taki akt kierował. A jako taki absolutnie nie może obciążać obywateli. „Ograniczanie praw jednostek nie może służyć wyręczaniu organów państwa i funkcjonariuszy tych organów od należytego i rzetelnego wykonywania zastrzeżonych dla nich obowiązków” – wskazuje FOR.
W związku z powyższym Forum uważa, że uchwalonych regulacji nie da się pogodzić z wieloma konstytucyjnymi zasadami, a w tym m.in. z prawem do sądu czy zasadą sądowego wymiaru sprawiedliwości.
Etap legislacyjny
Ustawa oczekuje na podpis prezydenta