Mam sporą wiedzę prawniczą, interesuję się sprawami społecznymi i chciałbym zostać ławnikiem. Nie wiem jednak, od czego zacząć starania i jakie warunki powinienem spełnić – zastanawia się pan Wiktor.
Ławnikiem może zostać wybrana osoba legitymująca się obywatelstwem polskim, korzystająca z pełni praw cywilnych i obywatelskich. Kandydat musi mieć co najmniej 30, ale nie więcej niż 70 lat, średnie lub wyższe wykształcenie i wyróżniać się nieskazitelnym charakterem. Powinien pracować, prowadzić działalność gospodarczą lub mieszkać w miejscu kandydowania przez co najmniej rok. Nie może być nim jednak osoba związana z wymiarem sprawiedliwości, a więc pracownik sądu bądź prokuratury, adwokat, radca prawny ani aplikant. Zakaz dotyczy także policjantów, żołnierzy, funkcjonariuszy służby więziennej, radnych oraz duchownych.
Jak przystało na funkcję zaufania publicznego, ławnicy są zgłaszani i wybierani. Wybierają ich rady gmin, których obszar jest objęty właściwością sądów. Natomiast kandydatów na ławników zgłaszają gminom prezesi sądów oraz stowarzyszenia i inne organizacje społeczne i zawodowe (z wyłączeniem partii politycznych). Takie prawo ma także co najmniej pięćdziesięciu obywateli mających czynne prawo wyborcze, zamieszkujących stale na terenie gminy dokonującej wyboru.
Kandydat na ławnika powinien dołączyć do zgłoszenia informację z Krajowego Rejestru Karnego oraz oświadczenie, że nie jest prowadzone przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub przestępstwo skarbowe. Rady gminy mają także prawo zasięgnąć informacji o kandydatach od komendanta wojewódzkiego (stołecznego) policji. Kandydat oświadcza także, że nie jest lub nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także że władza ta nie została mu ograniczona ani zawieszona. Ponadto dostarcza zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do pełnienia tej funkcji.
Niestety, ławnik to zajęcie niezarobkowe, lecz funkcja społeczna. Pracodawca zatrudniający ławnika jest obowiązany zwolnić go od pracy na czas wykonywania czynności w sądzie, ale bez zachowania prawa do wynagrodzenia. Ławnicy mają jednak prawo do rekompensaty pieniężnej za ten czas. Natomiast ci zamieszkali poza siedzibą sądu otrzymują diety oraz zwrot kosztów przejazdu i nocleg.
Kadencja ławników sądów okręgowych i rejonowych (bo tylko tacy mogą być) trwa cztery lata.
Podstawa prawna
Art. 158-173 ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (t.j. Dz. U. z 2015 r. poz. 133).