Policjanci, strażnicy miejscy i funkcjonariusze służb specjalnych mają ściśle określony sposób działania by obezwładnić sprawcę czy nie dopuścić do jego ucieczki. Mogą założyć mu kajdanki, użyć gumowych pocisków, a w ostateczności - broni palnej. Wobec kogo i kiedy funkcjonariusze mogą użyć środków przymusu bezpośredniego?

Uprawnieni do używania lub wykorzystywania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej są przede wszystkim służby specjalne tj. funkcjonariusze ABW, Agencji Wywiadu, BOR, CBA, ale także celnicy, policjanci, straż graniczna i straż miejska.

Korzystać ze środków przymusu bezpośredniego można wyłącznie w sposób niezbędny do osiągnięcia celów tego użycia lub wykorzystania, proporcjonalnie do stopnia zagrożenia, wybierając środek o możliwie jak najmniejszej dolegliwości. Co wówczas mogą zrobić funkcjonariusze? Pod pojęciem środków przymusu bezpośredniego kryje się przede wszystkim użycie siły fizycznej celem obrony, ataku lub obezwładnienia. Oznacza to tyle, że funkcjonariusz może zadać uderzenie tylko wtedy, gdy celem jest odparcie zamachu na życie, zdrowie i mienie lub przeciwdziałanie ucieczce. Narzędziem dla funkcjonariusza obok pałki służbowej czy kajdanek mogą być także chemiczne środki obezwładniające. W uzasadnionych przypadkach mogą użyć np. granatów łzawiących.

Sprawdź, na czym polega ochrona prawna funkcjonariuszy publicznych

Czy każdej podejrzanej osobie można założyć kajdanki? Ustawa zezwala na użycie takiego środka w przypadku osób agresywnych lub zatrzymanych z podejrzeniem popełnienia przestępstwa z użyciem broni palnej, materiałów wybuchowych czy innych niebezpiecznych narzędzi. Środek ten znajduje swoje zastosowanie w celu częściowego unieruchomienia kończyn.

Wobec kobiet o widocznej ciąży, osób, których wygląd wskazuje na wiek do 13 lat, oraz osób o widocznej niepełnosprawności uprawniony może użyć wyłącznie siły fizycznej w postaci technik obezwładnienia.

Służby mają także do dyspozycji pociski niepenetracyjne (gumowe). Mogą ich użyć celem odpierania czynnej napaści, zamachu na mienie, zdrowie i życie lub w pościgi za sprawcą. Stosuje się je oddając strzał ostrzegawczy (salwę) w górę lub celując w dolną część ciała, do wysokości pasa osoby stwarzającej zagrożenie. Środek ten ma także zastosowanie w przypadku zbiorowego zakłócenia porządku publicznego.

Funkcjonariusze muszą umotywować swoje postępowanie celem jaki chcą przez to osiągnąć. To m.in. przeciwdziałanie czynnościom zmierzających do zamachu na życie, zdrowie lub wolność ich samych lub innych osób. Celem jest także ochrona porządku i bezpieczeństwa, niedopuszczenie do niszczenia mienia czy zatrzymanie lub udaremnienie próby ucieczki ściganej osoby.

Pozwolenie na broń. Jakie procedury trzeba przejść?

Użycie broni palnej jest ostatecznością. Ustawa przewiduje takie uprawnienia tylko w dwóch przypadkach: gdy wykorzystanie środków przymusu bezpośredniego okazało się niewystarczające do osiągnięcia celu lub nie było możliwe ze względu na okoliczności zdarzenia. Jest to jednak środek ostateczny, którego użycie należy udokumentować a decyzja o jego wykorzystaniu nie może być pochopna.

Podstawa prawna: Ustawa z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej