Rozbieżność pomiędzy opisem czynu z sentencji orzeczenia i tym zawartym w uzasadnieniu wyroku nie stanowi względnej przyczyny odwoławczej.
STAN FAKTYCZNY
Sprawa dotyczyła K.J. oskarżonego o to, że nieumyślnie spowodował kolizję drogową, w wyniku której poważnie ucierpiał jadący z nim pasażer, tj. o czyn z art. 177 par. 1 k.k.
Sąd Rejonowy w Siedlcach uznał mężczyznę za winnego i wymierzył mu karę grzywny.
Apelację wniósł obrońca oskarżonego. Wyrokowi zarzucił m.in. obrazę art. 424 k.p.k. Zauważył bowiem, że pomiędzy opisem czynu przypisanego jego klientowi w sentencji orzeczenia i ustaleniami faktycznymi poczynionymi w uzasadnieniu istnieją rozbieżności. W jednym miejscu pisano, że oskarżony nieumyślnie naruszył zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, a w drugim, że działał umyślnie w zamiarze ewentualnym.
Zdaniem obrońcy takie rozstrzygnięcie jest niejednoznaczne. Dlatego podnosząc ten i jeszcze kilka innych zarzutów wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji, ewentualnie o zmianę orzeczenia i uniewinnienie K.J. od popełnienia zarzucanego mu czynu.
Sąd Okręgowy w Siedlcach uznał, że apelacja obrońcy nie zasługuje na uwzględnienie (sygn. akt II Ka 645/15).
UZASADNIENIE
Sąd II instancji przyznał, że prawnik ma rację podnosząc, iż w niniejszym przypadku istnieje rozbieżność pomiędzy opisem czynu z sentencji orzeczenia i tym zawartym w uzasadnieniu wyroku. Jednakże w ocenie SO w razie występowania takich sprzeczności decydujące znaczenie ma stanowisko sądu wyrażone w wyroku. Rozpatrywana rozbieżność, która stanowi obrazę art. 424 k.p.k., nie może dyskwalifikować orzeczenia, gdyż nastąpiła po wydaniu wyroku. Nie powinna być zatem kwalifikowana jako względna przyczyna odwoławcza z art. 438 par. 2 k.p.k. – wskazał SO w Siedlcach. Taki pogląd względem wadliwości uzasadnień wynika również z orzecznictwa sądów apelacyjnych (m.in. wyroku Sądu Apelacyjnego w Lublinie z 26 lutego 2004 r., sygn. akt II AKa 413/03, czy wyroku Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z 27 lutego 2015 r. sygn. akt II AKa 23/15).
W związku z powyższym SO w Siedlcach uznał, że sąd rejonowy, procedując w omawianej sprawie, nie dopuścił się uchybień, a postawione w apelacji zarzuty stanowią jedynie polemikę z ustaleniami poczynionymi w I instancji.
KOMENTARZE

Agnieszka Najda-Krocz adwokat współpracujący z Kancelarią Pociej, Dubois, Kosińska-Kozak

Na tle powyższej sprawy dwie kwestie wymagają szczegółowej analizy. Po pierwsze, jak rozstrzygnąć sprzeczność wyroku z uzasadnieniem oraz jaki jest wpływ tej sprzeczności na treść orzeczenia.

Odnosząc się do sprzeczności pomiędzy sentencją orzeczenia a uzasadnieniem, należy wskazać, że uzasadnienie wyroku jest integralnie związane z samym orzeczeniem i umożliwia prześledzenie argumentacji dla decyzji zawartej w sentencji. Uzasadnienie służy wyjaśnieniu stanowiska sądu w procesie, zawiera rozwinięcie zasadniczych motywów rozstrzygnięcia sprawy. Rację ma sąd II instancji, że decydujące znaczenie ma stanowisko wyrażone w wyroku, gdyż on stanowi rozstrzygnięcie sprawy. Dlatego też niewłaściwa jest próba naprawienia orzeczenia sądu I instancji poprzez niezgodną z przepisami prawa wykładnię rozszerzającą rozstrzygnięcia. Tym bardziej że wyrok stanowi rozstrzygnięcie sądu, które zostało ustalone, a następnie ogłoszone w sposób przewidziany przez prawo.

Niewątpliwie uzasadnienie powinno wzbudzić u stron przeświadczenie o słuszności orzeczenia. Funkcją uzasadnienia jest wyłącznie wskazanie przyczyn zapadłego rozstrzygnięcia, a nie dostarczanie przesłanek do ustalania czy rekonstruowania rozstrzygnięcia, które nie zapadło (por. post. SN z 9 lutego 2005 r., sygn. akt II KZ 86/2004). W żadnym razie nie można korzystać z narzędzi niezgodnych z prawem w celu poprawienia błędnej decyzji.

Na gruncie analizowanej sprawy sąd I instancji, dokonując całkowicie odmiennych ustaleń co do winy oskarżonego w uzasadnieniu orzeczenia, dokonał nowego rozstrzygnięcia. Sąd zupełnie stracił z pola widzenia, że ta sprzeczność uniemożliwia kontrolę rozumowania sądu co do winy skazanego i zachodzi wątpliwość, czy wina była umyślna czy też nieumyślna. W tym miejscu należy zgodzić się z poglądem prezentowanym przez Sąd Najwyższy, iż dokonując oceny dowodów i czyniąc ustalenia faktyczne, sąd powinien m.in. respektować zasady poprawnego myślenia, w tym także zasadę sprzeczności. Przyjęcie przez sąd sprzecznych ustaleń w orzeczeniu i innych w uzasadnieniu narusza zasadę sprzeczności, a tym samym postępuje niezgodnie z dyspozycją art. 7 k.p.k. (por. wyrok SN z 21 czerwca 1983 r., sygn. akt IV KR 92/83 i post. SN z 7 września 1995 r., sygn. akt II KRN 100/95). W istocie rzeczy sprzeczność dotyczy tu samego rozstrzygnięcia. Sąd I instancji stwierdził w sentencji, iż skazany działał nieumyślnie a zarazem uznał, w uzasadnieniu orzeczenia, że działał umyślnie. Tym samym skazany nie poznał dokonanych przez sąd ustaleń faktycznych.

Nie ulega wątpliwości, że sporządzenie uzasadnienia zapadłego rozstrzygnięcia jest istotnym składnikiem prawa do rzetelnego procesu karnego zaś uzasadnienie ma na celu nie tylko przekonać o trafności zaskarżonego orzeczenia sąd odwoławczy ale także strony, bowiem to kształtuje zewnętrzne przekonanie o sprawiedliwości orzeczenia. Dlatego należy przyjąć, że wykazana wyżej sprzeczność może powodować naruszenie art. 424 k.p.k. i niemożność skontrolowania wyroku, co może skutkować uchyleniem orzeczenia (por. wyrok SN z 5 marca 1984 r., sygn. akt I KR 6/84 i wyr. SN z 29 października 2000 r., sygn. akt V KKN 531/99).

Janusz Sulima sędzia Sądu Apelacyjnego w Białymstoku

Zacząć należy od tego, że pomiędzy wyrokiem a jego uzasadnieniem nie powinno być jakichkolwiek sprzeczności. Uzasadnienie służy przecież wyjaśnieniu podstawy faktycznej i prawnej zawartego w wyroku rozstrzygnięcia. W sposób logiczny powinno z niego wynikać, dlaczego taki, a nie inny wyrok został wydany w konkretnej sprawie. Tylko takie uzasadnienie może kształtować, nie w tylko w stronach procesu, przekonanie o sprawiedliwości orzeczenia, co sprzyja budowaniu autorytetu wymiaru sprawiedliwości.

W praktyce występują niestety przypadki, na szczęście rzadkie, kiedy pomiędzy wyrokiem a jego pisemnymi motywami są sprzeczności. Mogą one rodzić niepewność co do treści zapadłego w sprawie rozstrzygnięcia. W takiej sytuacji należy mieć na względzie, że to w wyroku, a nie w uzasadnieniu zawarte jest ogłoszone rozstrzygnięcie. To wyrok, a nie jego uzasadnienie podlega wykonaniu. Stąd też nie można mieć wątpliwości, że w razie występowania sprzeczności decydujące znaczenie ma stanowisko sądu wyrażone w wyroku.

Te sprzeczności mogą natomiast wskazywać na wadliwość wydanego w sprawie rozstrzygnięcia. W wyniku kontroli odwoławczej może się np. okazać, że prawidłowe są ustalenia faktyczne z uzasadnienia, a nie z wyroku. Wówczas konieczne jest dokonanie zmiany treści zaskarżonego wyroku. Należy jednakże pamiętać, że jeżeli wyrok został zaskarżony jedynie na korzyść oskarżonego, to jakakolwiek zmiana wyroku na niekorzyść, również w sferze ustaleń faktycznych, jest niedopuszczalna.

Nie jest też możliwe w tym celu uchylanie wyroku i przekazywanie sprawy do ponownego rozpoznania. Kiedy np. w wydanym przez sąd pierwszej instancji wyroku zostało przypisane oskarżonemu zachowanie niezawierające wszystkich znamion przestępstwa i wyrok ten został zaskarżony jedynie na korzyść, to pomimo że w uzasadnieniu jednoznacznie wykazano na podstawie zebranych dowodów, że wszystkie znamiona czynu zabronionego zostały wyczerpane przez oskarżonego, sąd odwoławczy nie będzie mógł wydać innego orzeczenia, jak o uwolnieniu oskarżonego od winy.