Projekt został zgłoszony we wtorek wieczorem. W czwartek Sejm po burzliwej debacie odesłał go do prac w Komisji Ustawodawczej. Nie uzyskały większości wnioski PO i Nowoczesnej, by odrzucić projekt w pierwszym czytaniu.

"HFPC wyraża sprzeciw wobec pospiesznego prowadzenia procesu legislacyjnego w zakresie regulacji o charakterze ustrojowym" - wskazała fundacja, która skierowała opinię w sprawie projektu do marszałka Sejmu. Dodała, że w jej ocenie, zmiany w sposobie działania Trybunału "powinny zostać w pierwszej kolejności skonsultowane z obywatelami".

Helsińska Fundacja Praw Człowieka zaznaczyła, że projekt "nie reguluje żadnych pilnych kwestii, które uzasadniałyby pominięcie konsultacji".

Odnosząc się do propozycji, według której orzeczenia mają zapadać większością 2/3 głosów, fundacja zaznaczyła, że "w żadnej z obowiązujących w Polsce procedur sądowych nie istnieje wymóg określonej, kwalifikowanej większości głosów niezbędnych". "Takie rozwiązanie jest kalką rozwiązań obowiązujących w parlamencie, lecz jest nieadekwatne do procedur sądowych" - wskazano w opinii.

Dlatego - według HFPC - "proponowana zmiana spowoduje, że kontrola konstytucyjności będzie nieproporcjonalnie trudniejsza do przejścia niż samo uchwalenie ustawy".

Fundacja skrytykowała także wymóg orzekania w większości spraw w pełnym składzie oraz pomysł rozszerzenie pełnego składu z 9 do 13 sędziów. "Wysoka liczba sędziów wymaganych do orzekania w pełnym składzie daje łatwe narzędzie do manipulowania i blokowania TK przez żądanie wyłączenia kolejnych sędziów z orzekania" - zaznaczono w opinii.

"Zobowiązanie do orzekania w większości spraw przez pełen skład TK spowoduje przewlekłość postępowania w sprawach obywateli, a skargi konstytucyjne i pytania prawne kierowane do TK przez sądy powszechne stanowią ponad 90 proc. spraw" - wskazała HFPC.

Zgodnie z projektem jeżeli postępowania wszczęte przed wejściem nowelizacji w życie nie są prowadzone przez skład określony w nowelizacji, wszczynano by je na nowo. "Konieczne będzie wszczęcie na nowo około 100 postępowań. To grozi paraliżem organizacyjnym i merytorycznym TK" - zaznaczono w opinii, odnosząc się do tej regulacji.

Projekt - jak wskazała HFPC - uchyla też przepis, dzięki któremu Trybunał ma możliwość orzekania o zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych w przypadku, gdy osoby upoważnione do reprezentowania partii politycznej umyślnie unikają ujawniania się.

Według fundacji brak takiego przepisu prowadzić jednak może do niepożądanych skutków, bo "wskazuje partiom politycznym łatwą drogę do uniknięcia kontroli konstytucyjnej".

Według HFPC należy ocenić, że projekt "zmierza do zaprzeczenia roli Trybunału w polskim porządku prawnym wypracowanej przez ostatnie 18 lat obowiązywania konstytucji".