Nie zawsze decyzja o rozwodzie zostaje podjęta wspólnie przez oboje małżonków. Często zdarza się tak, że rozwodu chce tylko jeden z małżonków i nie tak rzadko małżonek ten jest przy tym wyłącznie winny za rozpad małżeństwa. W odwecie za jego zachowanie drugi małżonek na ogół postanawia odmówić zgody na rozwód. Pojawia się zatem pytanie, kiedy odmowa zgody na rozwód małżonka niewinnego będzie, a kiedy nie będzie dla sądu wiążąca?
Uwaga! Chcesz poprawnie złożyć pozew o rozwód z orzeczeniem o winie? Pobierz formularz Pozew o rozwód z winy powoda

Przesłanki rozwodowe

Przepisy prawa rodzinnego wskazują w sposób enumeratywny przesłanki, które muszą być spełnione by sąd mógł orzec rozwód. Każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód, jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia. Z zupełnym rozkładem pożycia małżeńskiego mamy do czynienia wówczas, gdy ustały łączące małżonków więzi, tj. więź fizyczna, psychiczna i gospodarcza. Z kolei rozkład pożycia ma charakter trwały, jeżeli w świetle ustalonych okoliczności sprawy brak jest przesłanek sugerujących, że małżonkowie do wspólnego pożycia powrócą (np. ich wzajemne nastawienie do siebie jest wrogie i nacechowane nienawiścią). Spełnienie powyższych przesłanek niekiedy nie wystarczy, by sąd mógł orzec rozwód. Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód nie jest dopuszczalny, jeżeli wskutek niego miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego

W wypadku stwierdzenia, że małżeństwo jest martwe i nie spełnia swych społecznych funkcji, bowiem nastąpił zupełny rozkład pożycia i ma on cechy trwałości, ustawodawca w art. 56 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wyłączył możliwość udzielenia rozwodu wówczas, gdy żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, co z punktu widzenia prawa ma miejsce wtedy, gdy po stronie małżonka żądającego rozwodu istnieją zawinione przez niego przyczyny rozkładu pożycia, a po stronie drugiego małżonka nie istnieją żadne przyczyny rozkładu albo istnieją przyczyny niezawinione, lecz nie tak poważne, aby należało uznać, że same wywołałyby zupełny i trwały rozkład. Przykładowo, za wyłącznie winnego rozpadu małżeństwa można uznać małżonka, który dopuścił się zdrady, podczas gdy po stronie drugiego małżonka brak było zachowań, które rozpad małżeństwa mogłyby spowodować.

Kiedy sąd może orzec rozwód na żądanie małżonka wyłącznie winnego?

Sąd może orzec rozwód na żądanie małżonka wyłącznie winnego, jeżeli drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo gdy odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.

Kiedy sąd jest, a kiedy nie jest związany odmową zgody na rozwód?

Jak wyżej wspomniano, sąd może orzec rozwód na żądanie małżonka wyłącznie winnego, gdy odmowa zgody na rozwód drugiego małżonka jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Co to znaczy? Odmowa zgody na rozwód będzie sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, gdy małżonek odmawiający zgody na rozwód czyni to np. z chęci zemsty, szykany lub osobistych korzyści. Za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego należy uznać odmowę kierowaną pobudkami egoistycznymi małżonka, który w ten sposób nie chce dopuścić do zalegalizowania nieformalnego, stabilnego związku w którym pozostaje małżonek wyłącznie winny, zwłaszcza gdy z tego nieformalnego związku pochodzą wspólne dzieci. Innymi słowy, sam rozkład pożycia małżonków nie może sam przez się stanowić wystarczającej przesłanki do orzeczenia rozwodu, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego a małżonek niewinny nie wyraża zgody na rozwód, przy czym odmowy tej nie można ocenić jako sprzecznej z zasadami współżycia społecznego, skoro w sprawie brak jest podstaw do wysunięcia sugestii, aby małżonek odmawiający zgody na rozwód czynił to z zemsty, szykany lub osobistych korzyści. Za uzasadnione należy uznać również stanowisko, że orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne z uwagi na dobro dziecka, jeżeli materiał dowodowy sprawy daje podstawę do podzielenia obaw małżonka odmawiającego swej zgody na rozwód, że założenie przez małżonka żądającego rozwodu nowej rodziny może doprowadzić do zerwania kontaktów z dzieckiem.

Podstawa prawna:
Art. 23, art. 56 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2015r., poz. 583)

Orzecznictwo:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 września 1975 r., III CR 226/75.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Rzeszowie z dnia 31 marca 1994 r., I ACr 52/94.

Natalia Szok, aplikant radcowski, redaktor SerwisPrawa.pl