Zmienił się sposób naliczania kar pieniężnych dla przedsiębiorców, którzy uniemożliwiają lub utrudniają kontrole prowadzone przez pracowników Inspekcji Jakości Handlowej Artykułów Rolno-spożywczych i Inspekcji Handlowej albo nie stosują się do otrzymanych zaleceń.
Ustawodawca wprowadził zmiany niejako tylnymi drzwiami. Zapisano je bowiem w ustawie z 5 sierpnia 2015 r. o zmianie ustaw regulujących warunki dostępu do wykonywania niektórych zawodów (Dz.U. poz. 1505), która wejdzie w życie 30 listopada 2015 r. Przedstawiamy najważniejsze z nich.
Dotychczas organ wymierzający karę pieniężną przy ustalaniu jej wysokości zobowiązany był do uwzględnienia stopnia szkodliwości czynu, stopnia zawinienia, zakresu naruszenia, dotychczasowej działalność podmiotu działającego na rynku artykułów rolno-spożywczych oraz wielkości jego obrotów. Nowelizacja rezygnuje z przesłanki „stopnia zawinienia”. W praktyce oznacza to, że stopień zawinienia nie będzie mógł być czynnikiem decydującym o wysokości nakładanej kary pieniężnej. Zmiana ta uwzględnia poglądy orzecznictwa, w którym wskazywano, że już samo stwierdzenie faktu wprowadzania zafałszowanego artykułu rolno-spożywczego do obrotu jest przesłanką wystarczającą do nałożenia kary. Nie ma znaczenia, czy zafałszowanie nastąpiło z winy (umyślnej lub nieumyślnej) danego podmiotu, czy też nie (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 17 października 2011 r., sygn. akt VI SA/Wa 1371/11).
Dodano za to nowe przesłanki, które decydować mają o wysokości kary: wysokość przychodów oraz wartość kontrolowanych artykułów. Ma to dostosować wysokość kar do faktycznych korzyści czerpanych przez kontrolowany podmiot z danego naruszenia oraz uszczelnić system ich wymierzania. Przy czym górna granica nakładanych kar nie została zmieniona.
Nie uniknie też sankcji przedsiębiorca, który rozpoczyna działalność. Zmieniono zasadę ustalania wysokości kary pieniężnej dla podmiotu, który rozpoczyna działalność gospodarczą w roku kontroli bądź nie uzyskał przychodu w poprzednim roku rozliczeniowym. Na przedsiębiorcę będzie mogła zostać nałożona kara w wysokości do dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za rok poprzedzający rok nałożenia kary, nie niższa niż 1000 zł (art. 40a ust. 5b).
Nowelizacja zamyka furtkę tym producentom, którzy chcąc uniknąć wydania w stosunku do partii artykułu rolno-spożywczego decyzji zakazującej wprowadzenia jej do obrotu, pospiesznie ją sprzedawali. W takich sytuacjach zafałszowana żywność trafiała do obrotu, decyzja stawała się bezprzedmiotowa. Nowe przepisy przewidują, że decyzja o nałożeniu kary za wprowadzenie do obrotu zafałszowanych produktów podawana będzie do publicznej wiadomości (obecnie tego typu decyzje nie są publikowane). Dzięki upublicznieniu informacji o podmiotach, które przed wydaniem decyzji administracyjnej sprzedały zafałszowane artykuły rolno-spożywcze, potencjalni nabywcy zostaną ostrzeżeni.
Ponadto wprowadzona została sankcja za samowolną zmianę sposobu zabezpieczeń ustanowionych przez organ kontrolny, a także za ich usunięcie: kara pieniężna do wysokości trzykrotnego przeciętnego wynagrodzenia za rok poprzedzający.
Omawiana nowelizacja wprowadza możliwość nakładania kar pieniężnych również przez pracowników Głównego Inspektoratu Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych (IJHARS). Wszystkie organy mające taką kompetencję (czyli także wojewódzki inspektor IJHARS oraz wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej) będą mogły żądać okazania dokumentów koniecznych przy określeniu wysokości kary pieniężnej, w szczególności dotyczących obrotów, przychodu i wartości kontrolowanych artykułów.
W przypadku niskiego stopnia szkodliwości czynu, niewielkiego zakresu naruszenia lub braku stwierdzenia istotnych uchybień w dotychczasowej działalności podmiotu kontrolowanego możliwe będzie odstąpienie od wymierzenia kar pieniężnych. Decyzję w tym zakresie podejmować będzie organ kontrolny. Oznacza to także możliwość kontroli rozstrzygnięcia przez organ odwoławczy, a następnie sąd administracyjny.