Rzecznik praw obywatelskich apeluje do prezydenta o zmianę konstytucji. Chodzi o nowelizacją art. 62 ust. 2 konstytucji, zgodnie z którym osoby ubezwłasnowolnione przez sąd pozbawione są praw wybierania oraz udziału w referendum.
Zdaniem dr. Adama Bodnara takie arbitralne pozbawienie tych osób praw wyborczych bez zbadania ich sprawności intelektualnej pod kątem możliwości świadomego i racjonalnego udziału w wyborach jest niezgodne z prawem międzynarodowym. Przede wszystkim z ratyfikowaną przez Polskę Konwencją ONZ o Prawach Osób Niepełnosprawnych, a także z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.
– Możliwości są dwie. Zmiana treści art. 62 ust. 2 konstytucji, albo zlikwidowanie instytucji ubezwłasnowolnienia i zastąpienia jej inną formą wspierania i pomocy w podejmowaniu decyzji przez osobę z niepełnosprawnością umysłową – tłumaczy dr Bodnar. – Nad reformą ubezwłasnowolnienia od lat pracuje Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego, lecz jak dotąd bez rezultatu. Należy się więc zastanowić, czy nie prościej będzie po prostu doprowadzić do zmiany ustawy zasadniczej – dodaje.
Przedstawiciele biura RPO sprawdzili też faktyczne przygotowanie lokali wyborczych do potrzeb niepełnosprawnych. Zgodnie z kodeksem wyborczym do końca 2015 r. Jedna trzecia tych pomieszczeń w każdej gminie powinna być dostosowana dla niepełnosprawnych (docelowo połowa). Tymczasem z wyników kontroli przeprowadzonych dzień przed wyborami prezydenckimi w 144 lokalach mających status dostosowanych dla niepełnosprawnych wyborców, wynika że jedynie w 17 z nich (12 proc.) nie stwierdzono żadnych uchybień. Podobne wnioski wynikają z kontroli miejsc do głosowania przeprowadzonej w przeddzień referendum. Aż 80 proc. z nich nie spełniało kryteriów określonych w rozporządzeniu w sprawie lokali obwodowych komisji wyborczych dostosowanych do potrzeb wyborców niepełnosprawnych (Dz.U. z 2011 r. nr 158, poz. 938).
Doktor Jarosław Zbieranek z biura RPO wskazuje, że większość uchybień nie dotyczyło barier architektonicznych, lecz niewłaściwej organizacji lokalu wyborczego. – Chodzi głównie o właściwe przygotowanie miejsc zapewniających tajność głosowania czy oznakowanie przeszkód – informuje dr Zbieranek.
