Skończą się wreszcie te szaleńcze wyścigi wierzycieli po tytuły wykonawcze i walki komorników nad majątkiem dogorywającej spółki - piszą o nowych przepisach Mateusz Medyński i Ewelina Szczęsna.

Od 1 stycznia 2016 r. wejdą w życie bardzo obszerne zmiany w zakresie przepisów regulujących prawo upadłościowe w Polsce. Ustawa prawo upadłościowe i naprawcze zmieni nazwę na Prawo upadłościowe, a w przedmiocie jej regulacji nie będzie zarówno upadłości z możliwością zawarcia układu, jak również postępowania naprawczego. Ustawodawca zdecydował o wyraźnym rozdzieleniu postępowań upadłościowych od postępowań restrukturyzacyjnych, wprowadzając tym samym odrębną ustawę Prawo restrukturyzacyjne, która będzie regulowała wprowadzanie instrumentów pozwalających na przeprowadzenie restrukturyzacji przedsiębiorstwa dłużnika i zapobieżenie jego likwidacji.

Po zmianie przepisów ustawy Prawo upadłościowe w dalszym ciągu będzie możliwość zawieszenia przez sąd postępowania egzekucyjnego oraz zajęcia rachunku bankowego, na wniosek zawarty w treści wniosku o ogłoszenie upadłości, a więc jeszcze przed jej ogłoszeniem. Poszerzony został krąg osób, które będą uprawnione do złożenia wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego i uchylenie zajęcia rachunku bankowego. Sąd będzie bowiem mógł zawiesić egzekucję i uchylić zajęcie rachunku bankowego zarówno na wniosek wnioskodawcy (wierzyciela), dłużnika, jak również tymczasowego nadzorcy sądowego. Przypomnieć należy, iż dotychczas z wnioskiem takim wystąpić mógł jedynie dłużnik. Przesłanką zaś warunkującą możliwość zawieszenia przez sąd egzekucji i uchylenia zajęcia rachunku bankowego będzie niezbędność zawieszenia postępowania i uchylenia zajęcia do osiągnięcia celów postępowania upadłościowego. Uprzednio sąd mógł zawiesić egzekucję i uchylić zajęcie rachunku tylko i wyłącznie, jeżeli egzekucja mogłaby uniemożliwić lub utrudnić przyjęcie układu. Ponadto, ustawodawca znacząco ograniczył dłużnika w dysponowaniu środkami pieniężnymi znajdującymi się na rachunku bankowym, którego zajęcie zostało uchylone. Sąd uchylając zajęcie rachunku bankowego jest bowiem zobligowany do ustanowienia tymczasowego nadzorcy sądowego, którego zgoda wymagana jest na dokonanie przez dłużnika każdej dyspozycji, która dotyczy środków zdeponowanych na uprzednio zajętym rachunku bankowym. Bardzo istotne jest także to, iż nowe brzmienie art. 39 ustawy Prawo upadłościowe przewiduje każdorazowe doręczenie wierzycielowi prowadzącemu egzekucję oraz organowi egzekucyjnemu wydanego przez sąd postanowienia o zawieszeniu postępowania egzekucyjnego oraz uchyleniu zajęcia rachunku bankowego. Jest to rozwiązanie bardzo pożądane, gdyż przed zmianą tego przepisu, to dłużnik musiał powiadomić organ egzekucyjny o zawieszeniu egzekucji, który to w większości przypadków żądał przedstawienia postanowienia sądu w oryginale (aby zyskać na czasie i zdążyć jeszcze podjąć czynności egzekucyjne). Zanim zaś dłużnik pozyskał oryginał postanowienia i przedstawił organowi egzekucyjnemu, ten drugi zdążył już podjąć szereg czynności, co znacznie pogarszało sytuację dłużnika i wszystkich pozostałych wierzycieli (tych, którzy egzekucji nie wszczęli, a których interes powinien być chroniony w toku postępowania upadłościowego). Co więcej, zarówno dłużnik, jak również wierzyciel prowadzący egzekucję będą mogli wedle nowych przepisów zaskarżyć postanowienie sądu w drodze zażalenia.
Jeżeli chodzi zaś o losy postępowania egzekucyjnego już po ogłoszeniu upadłości, to w dużej mierze aktualność zachowała regulacja, która uprzednio odnosiła się do upadłości obejmującej likwidację majątku upadłego. Nowe brzmienie art. 146 ustawy Prawo upadłościowe nie pozostawia żadnych wątpliwości, iż po ogłoszeniu upadłości nie będzie możliwości kontynuowania jakichkolwiek postępowań egzekucyjnych. Wynika to z wyraźnego wskazania przez ustawodawcę, iż zawieszeniu z mocy prawa podlegają postępowania egzekucyjne skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, wszczęte przed ogłoszeniem upadłości. Wedle obecnego brzmienia, po ogłoszeniu upadłości likwidacyjnej, zawieszeniu podlegało wyłącznie postępowanie egzekucyjne dotyczące wierzytelności podlegającej zgłoszeniu do masy upadłości. Bez zmian pozostanie zaś to, iż zawieszone postępowanie umarza się z mocy prawa po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. W dalszym ciągu także obowiązywać będzie zasada, iż zawieszenie postępowania egzekucyjnego nie stoi na przeszkodzie przysądzeniu własności nieruchomości, jeżeli przybicia prawomocnie udzielono przed ogłoszeniem upadłości, a nabywca egzekucyjny wpłaci w terminie cenę nabycia. Sumy zaś uzyskane w zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, a jeszcze niewydane, organ egzekucyjny obowiązany będzie przelać do masy upadłości po uprawomocnieniu się postanowienia o ogłoszeniu upadłości. Podkreślić w tym miejscu należy, iż przekazanie dotyczyć ma całych sum uzyskanych bez prawa dokonywania przez organ egzekucyjny jakichkolwiek potrąceń. Ponadto zwrot, o którym mowa powyżej, dotyczyć będzie kwot uzyskanych w całym zawieszonym postępowaniu egzekucyjnym, nie zaś tylko kwot uzyskanych po ogłoszeniu upadłości.

Ustawodawca jednoznacznie także przesądza, iż sumy uzyskane ze sprzedaży w postępowaniu egzekucyjnym składników majątkowych obciążonych rzeczowo traktować się będzie w postępowaniu upadłościowym jak sumy uzyskane z likwidacji obciążonych rzeczowo składników masy upadłości. Nie ma żadnego uzasadnienia dla traktowania tych sum w sposób odmienny. Konsekwentnie także, skoro zawieszeniu ulegają wszystkie postępowania egzekucyjne wszczęte przed ogłoszeniem upadłości, a skierowane do majątku wchodzącego w skład masy upadłości, to wedle nowych przepisów niedopuszczalne jest także wszczęcie nowych postępowań i skierowanie ich do majątku wchodzącego w skład masy upadłości oraz wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu lub zarządzenia zabezpieczenia na majątku upadłego. Jedyny wyjątek stanowi możliwość zabezpieczenia roszczeń alimentacyjnych oraz roszczeń o rentę z tytułu odpowiedzialności za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia albo utratę żywiciela oraz o zmianę uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę.

Podsumowując, wskazać należy, iż zmiany w zakresie wpływu ogłoszenia upadłości na postępowanie egzekucyjne nie są duże, ale te, które zostały wprowadzone należy ocenić pozytywnie. Wierzyciele, którzy przed ogłoszeniem upadłości dłużnika prowadzili egzekucję, będą zaspokojeni według przepisów ustawy, co oznacza, iż nie spotkają ich żadne przywileje w związku z tym, iż byli bardziej przewidujący i zapobiegliwi od pozostałych wierzycieli upadłego. Jak każdy wierzyciel będą musieli dokonać zgłoszenia wierzytelności, a ich zaspokojenie w ramach danej kategorii będzie proporcjonalne. Skończą się wreszcie te szaleńcze wyścigi wierzycieli po tytuły wykonawcze i walki komorników nad majątkiem dogorywającej spółki, zastąpione jednolitym procesem weryfikacji i zaspokojenia wierzycieli w ramach upadłości.

radca prawny Mateusz Medyński oraz Ewelina Szczęsna z kancelarii Zimmerman i Wspólnicy sp.k.