Jeżeli wspólnota pozbawia jednego obywatela jakichś przysługujących mu praw, to powinna zrekompensować poczynione mu szkody i wyrównać straty - mówi w wywiadzie dla DGP Mariusz Kawczyński, radca prawny, doradca podatkowy, partner zarządzający w Kancelarii Radców Prawnych Kawczyński Korytkowska Partyka Spółka Partnerska.
11 września gminy zyskały uprawnienie do uchwalania uchwał krajobrazowych, w których mogą ustalać zasady sytuowania reklam. Wątpliwości budzi to, że uchwały te znajdą zastosowanie również do istniejących – i legalnie posadowionych – urządzeń.
To prawda. Tym bardziej że w sytuacji, gdy stara reklama nie będzie spełniać norm ustalonych w uchwale, na jej właściciela będzie mogła zostać nałożona kara pieniężna. Wysokość kary ustalać się ma jako iloczyn wyrażonej w metrach kwadratowych powierzchni tablicy reklamowej lub urządzenia służącego ekspozycji reklamy przez czterdziestokrotność uchwalonej przez radę gminy stawki części zmiennej opłaty reklamowej. Samorządy będą mogły zatem naliczyć nawet ponad kilkadziesiąt tysięcy złotych grzywny.
Właściciel baneru będzie musiał go po prostu usunąć. Czy ma inne wyjście?
Niestety, o ile jego reklama znajdować się będzie w pasie drogowym, nic poza usunięciem instalacji mu nie pozostanie. Właściwy zarządca drogi nie przedłuży mu bowiem pozwolenia na zajęcie pasa drogowego. Jeżeli jednak jest właścicielem czy ma tytuł prawny do terenu, na którym posadowiona jest reklama, instrumentów ma już więcej. Po pierwsze, powinien włączyć się aktywnie w proces uchwalania prawa miejscowego, aby nie dopuścić do podjęcia uchwały naruszającej jego interesy. Po drugie, może skorzystać z przysługującego mu środka prawnego w postaci zaskarżenia uchwały do sądu administracyjnego, o ile będzie ona niezgodna z prawem.
Ale przecież takie uchwały będą podejmowane na podstawie wyraźnej delegacji ustawowej. Trudno będzie uznać, że są niezgodne z prawem.
Na pierwszy rzut oka rzeczywiście tak to wygląda. Jednakże przed sądem administracyjnym kwestionować można nie tylko formę, lecz także zakres obowiązków nałożonych uchwałą. Często gminy przekraczają granice upoważnienia ustawowego. A i o takich nieprzekroczonych granicach można prowadzić spór prawny długo i rozwlekle.
Jakie przykładowe zarzuty będzie można zatem formułować?
Chociażby to, czy na podstawie wprowadzonych przepisów można określać wymagany kolor reklam. Czy zakaz, o którym mowa w przepisie, może dotyczyć wydzielonej części gminy, np. jednej ulicy? Brzmienie upoważnienia na to wyraźnie nie wskazuje. Pamiętajmy, że przesłanką takiej skargi jest istnienie interesu u skarżącego do kontroli uchwały przez sądownictwo administracyjne, tak więc skarżący nie powinien demontować instalacji przed taką kontrolą. Kontrola sądu administracyjnego pozwoli określić, czy uchwała jest zgodna z prawem.
Co jednak, gdy sąd administracyjny stwierdzi jej zgodność z prawem?
Wtedy skarżącemu będzie przysługiwało uprawnienie do sformułowania prywatnej skargi konstytucyjnej, z uzasadnieniem niezgodności wprowadzanych przepisów z ustawą zasadniczą: z zasadą demokratycznego państwa prawa, granic poszanowania prawa własności czy też ochrony praw słusznie nabytych. Tutaj należy pamiętać, że prywatne skargi konstytucyjne muszą obejmować nie tylko wskazanie niezgodności kwestionowanej regulacji z konstytucją, lecz także powiązanie jej z naruszeniem osobistych praw bądź wolności obywatelskich. Dodatkową kwestią jest możliwość formułowania przez obywateli roszczeń cywilnoprawnych związanych ze szkodami poniesionymi w związku z koniecznością usuwania instalacji reklamowych. Należy podkreślić, iż takie roszczenia należałoby uznać za słuszne, o ile dotychczasowe reklamy zostały zainstalowane zgodnie z prawem i zostały wydane odpowiednie akty wynikające z dotychczasowego prawa budowlanego zezwalające na ich usytuowanie. Generalnie prawo należy intepretować w taki sposób, że jeżeli wspólnota obywateli pozbawia jednego obywatela jakichś przysługujących mu praw, to powinna z tego tytułu zrekompensować poczynione mu szkody i wyrównać straty. Inaczej mamy do czynienia z bezkosztowym wywłaszczeniem.
Podstawa prawna
Ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu (Dz.U. z 2015 r. poz. 774).