Bulwersujące opinię publiczną zajęcie traktora należącego do sąsiada dłużnika sprawiło, że podczas odbywającego się w Mikołajkach dorocznego szkolenia dla komorników sądowych wiele miejsca poświęcono właśnie zasadom egzekucji z ruchomości.
Choć pojawiło się wiele pomysłów na zmianę przepisów (np. rezygnacja z komisowej sprzedaży zajętych rzeczy czy przywrócenie możliwości wniesienia kasacji nadzwyczajnej na czynności komornika), to tym razem obyło się bez wniosków de lege ferenda. Zamiast tego prof. Andrzej Marciniak, przewodniczący Rady Naukowej Ośrodka Naukowo-Szkoleniowego przy Krajowej Radzie Komorniczej, zauważył, że konieczna jest zmiana wykładni obowiązujących przepisów.
Chodzi o art. 845 kodeksu postępowania cywilnego, który reguluje zajęcie ruchomości.
– Z wszelkich opracowań komentarzowych, a także z wypowiedzi przedstawicieli samorządu komorniczego wynika przekonanie o tym, że komornik może zająć ruchomości znajdujące się we władaniu dłużnika. Natomiast przepis art. 845 k.p.c. par. 2 przewiduje, że komornik może zająć ruchomości dłużnika znajdujące się w jego władaniu. A to różnica, bo chodzi o te ruchomości, których dłużnik jest właścicielem (są jego – red.) – wskazuje prof. Marciniak.
Jak podkreśla, rozumowanie dominujące dziś i w doktrynie, i wśród praktyków – że można zająć rzeczy znajdujące się w posiadaniu dłużnika – prowadzi do paradoksalnych wniosków.
– Przykładowo, jeśli dłużnik alimentacyjny, przeciwko któremu prowadzone jest postępowanie egzekucyjne, prowadzi tramwaj należący do miejskiego przedsiębiorstwa komunikacyjnego, to komornik mógłby zająć tramwaj – obrazuje absurd prof. Marciniak.
O zakorzenienieniu się takiej intepretacji wśród komorników świadczy to, że kiedyś na pytanie jednego z dziennikarzy, czy komornik zająłby wóz transmisyjny, jeśli jego kierowca byłby dłużnikiem, komornik odpowiedział twierdząco.
Nadużycia, do których doszło wobec rolnika spod Mławy, wynikały więc właśnie ze złej interpretacji przepisów o dopuszczalności zajęcia. Dlatego potrzebna jest inna wykładnia art. 845 k.p.c.: zmierzająca do konkluzji, że ustalenie prawa własności ma podstawowe znaczenie. Dodatkową trudnością jest jednak brak orzecznictwa w tym zakresie.
– Jest jedno orzeczenie dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej komornika, gdzie na ten aspekt zwrócono uwagę. Jednak ponieważ zapadło ono na tle art. 23 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, nie jest w ogóle znane komentatorom przepisów k.p.c. – przyznaje prof. Marciniak.