Każda osoba oskarżona lub podejrzana o popełnienie przestępstwa, bądź wobec której wydano europejski nakaz aresztowania, będzie miała dostęp do pomocy prawnej finansowanej przez państwo członkowskie UE, jeśli jej samej nie stać na prawnika - tak zdecydowali posłowie Parlamentu Europejskiego pracujący nad dyrektywą w sprawie wzmocnienia zasady domniemania niewinności oraz dyrektywą o tymczasowej pomocy prawnej.

Europosłowie zagłosowali w tym tygodniu za rozszerzeniem pierwotnego zakresu dyrektywy, uznając, że wszyscy oskarżeni i podejrzani powinni mieć prawo zarówno do tymczasowej, jak i "zwykłej" pomocy prawnej. W pierwszy przypadku oznacza to, że każdemu zatrzymanemu (jeśli sobie tego zażyczy), niezwłocznie po pozbawieniu wolności i jeszcze przed przesłuchaniem, zostanie przyznana pomoc tymczasowego prawnika z urzędu do czasu ustanowienia stałej pomocy prawnej z urzędu przez sąd lub prokuraturę. W przypadku "zwykłej" pomocy prawnej państwa członkowskie UE będą zobowiązane do pokrycia kosztów obrony oraz procesu sądowego takich osób na wszystkich etapach postępowania.

W dyrektywie mają znaleźć się także szczegółowe przepisy określające, jakie kryteria ekonomiczne musi spełnić osoba, której będzie przysługiwać "zwykła" i tymczasowa pomoc prawna, a także kryteria merytoryczne, które pozwolą ocenić stopień skomplikowania sprawy oraz powagę popełnionego przestępstwa. Europarlamentarzyści chcą także, aby kraje członkowskie stworzyły pewien system "akredytacji" prawników udzielających porad prawnym takim osobom oraz zapewniły im możliwość stałego kształcenia zawodowego.

Zgodnie z projektowaną dyrektywą państwa UE będą mogły uzyskać zwrot kosztów przeznaczonych na pomoc prawną z urzędu obywatelom EU tylko wyjątkowych przypadkach, np. jeśli okaże się, że podejrzany nie udzielił prawdziwych informacji na temat swojej sytuacji materialnej.

Dyrektywa w sprawie wzmocnienia określonych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym oraz dyrektywa o tymczasowej pomocy prawnej to część pakietu regulacji, które mają służyć wprowadzeniu wspólnych minimalnych gwarancji procesowych dla podejrzanych i oskarżonych obywateli UE. Obejmują one także wzmocnienie gwarancji procesowych dla dzieci podejrzanych lub oskarżonych w postępowaniu karnym, zasady domniemania niewinności. W ramach tego pakietu Parlament Europejski przyjął już dyrektywę z 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym, dyrektywę z 22 maja 2012 r. w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym oraz dyrektywę z 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności.