W ostatnim czasie na nowo rozgorzała dyskusja na temat roli, jaką mediator powinien odgrywać w trakcie mediacji. Punktem spornym jest jego kompetencja do proponowania stronom sposobu rozwiązania konfliktu. W tym kontekście warto przyjrzeć się dwóm podstawowym modelom prowadzenia mediacji, tj. mediacji facylitatywnej i ewaluatywnej
PREZENTACJA
Mediacja to dobrowolne postępowanie, w toku którego strony przy pomocy bezstronnego mediatora próbują osiągnąć porozumienie w celu rozwiązania sporu.
W przypadku mediacji facylitatywnej (wspomagającej) rola mediatora polega głównie na koordynowaniu procesu mediacji. Pomaga on stronom w zrozumieniu i zdefiniowaniu ich potrzeb i interesów, zachęcając do współpracy i wypracowania rozwiązania. Wpływ na wynik mediacji mają wyłącznie strony. Tym samym mediator nie rekomenduje rozwiązań, nie udziela porad ani nie prezentuje własnej opinii na temat sporu i sytuacji stron. Metoda ta jest rozpowszechniona m.in. w Polsce, Austrii czy Szwajcarii.
Z kolei mediacja ewaluatywna (oceniająca) pozwala na ocenę stanowisk stron pod względem faktycznym lub prawnym. Mediator może także przedstawić własną ocenę szans powodzenia sprawy w sądzie. Poza tym może proponować stronom określone rozwiązanie sporu. W tym przypadku mediator nie tylko organizuje i czuwa nad przebiegiem mediacji, ale ma również wpływ na jej wynik. Model ten stosowany jest głównie w mediacjach sądowych, gospodarczych oraz dotyczących sporów o charakterze prawnym.
W wielu krajach stosuje się oba style, dostosowując ich wybór do natury sporu, m.in. w Danii, Australii i Stanach Zjednoczonych.
Każdy z zaprezentowanych modeli ma wady i zalety. Prowadzenie mediacji facylitatywnej może, co prawda, trwać dłużej, jednak pozwala stronom lepiej zrozumieć swoje potrzeby. Wypracowane zaś rozwiązanie jest „ich rozwiązaniem”. Przekłada się to na efektywność wykonania zawartej ugody. Tymczasem zastosowanie mediacji ewaluatywnej pozwala na szybsze zakończenie mediacji. Strony otrzymują ponadto pomoc przy formułowaniu treści ugody. Podstawowym zarzutem stawianym tej metodzie jest sprzeczność roli mediatora jako eksperta z ideą mediacji jako nieformalnego procesu i zasadą jego bezstronności.
Niezależnie od wybranego modelu istotą każdej mediacji jest pomoc stronom w zakończeniu sporu. Wybór sposobu osiągnięcia tego celu jest kwestią wtórną i zależeć powinien od okoliczności konkretnej sprawy, a przede wszystkim od potrzeb i woli stron.