Detektywi specjalizują się nie tylko w sprawach zaginięć, kryminalnych i rodzinnych. Nierzadko pełnią rolę wywiadowni gospodarczych

Czym w świetle prawa zajmuje się detektyw? Odpowiedź znajduje się w ustawie, która reguluje pracę detektywów, a jest nią ustawa z dnia 6 lipca 2001 r. o usługach detektywistycznych (Dz. U. z 2014 r., poz. 273 z późn. zm.). Mówi ona, że usługa detektywistyczna to nic innego jak zbieranie, przetwarzanie i przekazywanie informacji o osobach, przedmiotach i zdarzeniach. Detektyw działa na podstawie zlecenia swojego klienta. Ustawa zastrzega przy tym, że czynności detektywa w swojej formie i zakresie nie mogą wkraczać w pole zastrzeżone dla organów i instytucji państwa (np. policji, prokuratury, służb specjalnych, wywiadu skarbowego, etc.).

Poszukiwania zaginionych i wywiad gospodarczy

W czym zatem specjalizują się prywatni detektywi? Zasadniczo są to sprawy albo dotyczące osób prywatnych, albo sprawy gospodarcze. W sprawach dotyczących osób prywatnych praca detektywa polega m.in. na poszukiwaniu zaginionej lub ukrywającej się osoby. Detektywi od spraw gospodarczych, nierzadko pracujący dla wywiadowni gospodarczych, m.in. sprawdzają wiarygodność kontrahenta, jego zdolności płatnicze albo poszukują majątku, który mógłby zaspokoić roszczenia klienta-wierzyciela. Firmy ubezpieczeniowe korzystają z usług detektywów, jeśli podejrzewają, że zgłaszane im szkody nie odpowiadają tym rzeczywistym. Firmy zlecają z kolei detektywom sprawy dotyczące bezprawnego wykorzystywania nazw handlowych lub znaków towarowych. Detektyw może okazać się także potrzebny np. w sprawach o czyn nieuczciwej konkurencji.

Licencja detektywa

Usługi detektywistyczne są działalnością gospodarczą, która - jak każda inna działalność - podlega ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Wymagany jest przy tym wpis do rejestru działalności detektywistycznej. Każda firma detektywistyczna musi posiadać także ważne ubezpieczenie OC. Detektywi zagraniczni mogą wykonywać czasowo swój zawód na terytorium Polski, ale pod warunkiem zgłoszenia takiego zamiaru w ministerstwie spraw wewnętrznych. Każda osoba podająca się za detektywa musi posiadać ważną licencję, którą wydaje miejscowo właściwy komendant wojewódzki policji.

Każda osoba, która uzyskała licencję detektywa musiała spełnić szereg wymogów. Są to m.in.: pozytywna opinia komendanta powiatowego policji, niekaralność za przestępstwa umyślne, minimum 21 lat, wykształcenie średnie oraz pełna zdolność do czynności prawnych. Ponadto osoba z licencją detektywa przed jej uzyskaniem nie mogła zostać zwolniona dyscyplinarnie z m.in. policji, sądu, wojska i tym podobnych instytucji w okresie 5 lat przed złożeniem wniosku o licencję.

Tytuł "detektyw" jest zastrzeżony ustawą tylko dla osób, którą taką licencją dysponują. Co więcej, w trakcie wykonywania czynności detektyw ma obowiązek okazania licencji, z której możemy wynotować imię, nazwisko i organ, który licencję wydał. Każdy detektyw podlega okresowym badaniom psychologicznym i lekarskim. Jeśli wobec detektywa wszczęto postępowanie karne o przestępstwo umyslne - właściwy komendant wojewódzki zawiesza jego licencję. W przypadku skazania detektywa w takiej sprawie - jego licencja jest cofana.

Przychodzi klient do detektywa

Podstawowym krokiem w poszukiwaniu detektywa jest nie tylko sprawdzenie opinii o nim, ale także tego, czy posiada licencję. Jawną ewidencję detektywów prowadzi Departament Zezwoleń i Koncesji MSW, gdzie możemy uzyskać informację, czy dana osoba posiada licencję detektywa. Pomocne może okazać się również Polskie Stowarzyszenie Licencjonowanych Detektywów.

Warto pamiętać, że detektywi mają ustawowy zakaz stosowania środków technicznych oraz metod i czynności operacyjno-rozpoznawczych, które są zastrzeżone dla policji i służb specjalnych. Jak donosi dziennik "Rzeczpospolita" w listopadzie 2013 Sąd Najwyższy uznał, że do takich środków zdobywania informacji zakazanych dla detektywów należą m.in. lokalizatory GPS.

Jeśli korzystamy z usług detektywa wówczas mamy ustawowe prawo oczekiwać, by jego działania były etyczne, lojalne wobec nas i zgodne z prawem. Co istotne, ustawa o usługach detektywistycznych nakłada na firmę, która świadczy takie usługi obowiązek zachowania pisemnej formy zawieranych z klientami umów o usługi detektywistyczne. Jeśli podpisujemy z detektywem umowę o usługi w sprawie, która wiąże się z postępowaniem karnym (lub o przestępstwo albo wykroczenie skarbowe), wówczas detektyw ma ustawowy obowiązek zawiadomić o tej umowie organ prowadzący sprawę.

Warto odnotować, że detektywa obowiązują przepisy o ochronie danych osobowych, dlatego po zakończeniu sprawy zebrane dane osobowe, których klient nie odebrał, podlegają zniszczeniu. Jeśli w toku swoich czynności detektyw wyrządził szkody - odpowiada za nie. W przypadku natomiast, kiedy poda nam nieprawdziwe informacje, możemy dochodzić swoich praw na drodze postępowania cywilnego.

Detektyw ma prawo do zachowania tajemnicy w zakresie swoich źródeł informacji oraz okoliczności sprawy. Zwolnienie z zachowania tej tajemnicy może nastąpić na zasadach kodeksu postępowania karnego.

Jako klienci usług detektywa po zakończeniu sprawy otrzymujemy pisemne sprawozdanie. Znajdziemy w nim opis przedmiotu sprawy, zakres i przebieg podjętych przez detektywa czynności oraz opis ustalonego przez niego stanu faktycznego. Do sprawozdania otrzymujemy także załącznik - materiały zebrane przez detektywa, które dokumentują ustalony stan faktyczny (np. zdjęcia, filmy, przedmioty, itp.).