W ostatnim czasie z powodu konfliktu ukraińsko-rosyjskiego granice Polski przekracza coraz więcej osób ze wschodniej Ukrainy; wiele z nich stara się o status uchodźcy. W całym 2013 roku było kilkadziesiąt takich osób; w tym roku jest ich już ponad dwa tysiące. W związku z tym nieodpłatna pomoc prawna jest jeszcze bardziej potrzebna.
W Polsce nie ma ogólnego systemu pomocy prawnej dla uchodźców. Gdy kilka lat temu ruszyły prace nad uregulowaniem tych kwestii, pojawiło się pytanie, czy włączyć cudzoziemców w obowiązujący system pomocy prawnej, czy też stworzyć odrębne rozwiązania dedykowane wyłącznie dla uchodźców - wskazuje dyrektorka departamentu polityki migracyjnej MSW Monika Prus.
Obowiązek zapewnienia nieodpłatnej pomocy prawnej osobom ubiegającym się o udzielenie ochrony międzynarodowej wynika z przepisów tzw. pakietu azylowego w ramach wspólnego systemu azylowego Unii Europejskiej. Zgodnie z unijną dyrektywą z 2013 r., państwa członkowskie zobowiązane są do udzielania, na prośbę cudzoziemca, takiej pomocy w postępowaniach odwoławczych. Obejmuje to co najmniej przygotowanie wymaganych dokumentów proceduralnych i udział w rozprawie przed sądem w imieniu wnioskodawcy.
W myśl projektu MSW nieodpłatna pomoc prawna obejmie postępowania na etapie przedsądowym, przy napisaniu odwołania od decyzji szefa Urzędu do Spraw Cudzoziemców. Będzie świadczona m.in. przez adwokatów, radców prawnych, uniwersytety i organizacje pozarządowe. Pomoc taka nie będzie przysługiwała, jeśli cudzoziemiec ustanowił w swojej sprawie zawodowego pełnomocnika.
Dodatkowym kryterium dostępu do nieodpłatnej pomocy prawnej dla cudzoziemców, którym została wydana decyzja o pozbawieniu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej, będzie poziom ich dochodów. Warunkiem ma być uzyskiwanie przez cudzoziemca dochodu nie większego niż 150 proc. kryterium dochodowego określonego w ustawie o pomocy społecznej; w przypadku osoby samotnej wynosi ono obecnie 461 zł lub 316 zł na jednego członka w rodzinie.
Projekt zakłada, że organizację systemu pomocy prawnej zapewni minister spraw wewnętrznych. Do jego zadań należeć będzie m.in. organizowanie i rozstrzyganie konkursów na świadczenie pomocy prawnej. Będą ją świadczyły podmioty wyłonione w drodze konkursu na czas nie dłuższy niż trzy lata.
"Podstawowym kryterium będzie doświadczenie i wiarygodność podmiotu oraz rękojmia rzetelnego wykonywania umowy, oferowany sposób udzielania pomocy prawnej, jej dostępność dla cudzoziemców, a także terytorialne rozmieszczenie punktów pomocy prawnej oraz zaoferowana cena ryczałtowa za udzielanie pomocy prawnej" - podkreślono w uzasadnieniu.
Pomoc będzie udzielana w zorganizowanych punktach pomocy prawnej, w otwartych i strzeżonych ośrodkach, a także aresztach dla cudzoziemców.
"Przy udzielaniu pomocy prawnej świadczeniodawca zapewnia możliwość porozumiewania się w języku zrozumiałym dla cudzoziemca oraz tłumaczenie niezbędnych dokumentów, co będzie jednym z warunków określonych w ogłoszeniu o konkursie, a następnie w umowie. Cudzoziemiec będzie mógł korzystać z pomocy prawnej tylko jednego podmiotu" - wskazano w projekcie.
Koszt nieodpłatnej pomocy prawnej w ramach postępowania uchodźczego MSW szacuje na ok. 3,5 mln zł rocznie. (PAP)