Co do zasady ofiara przestępstwa nie jest stroną postępowania karnego. Miejsce strażnika interesu publicznego zajmuje prokurator. By aktywnie dbać o swoje prawa zainteresowany musi wejść w rolę oskarżyciela posiłkowego. Przysługują mu pewne uprawnienia.

Definicja pokrzywdzonego zapisana w art. 49 ustawy Kodek postępowania karnego (Dz. U. z 1997r. Nr 89, poz. 555 – dalej kpk) informuje, że podmiotem tym może być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna jeżeli należące do niej dobro prawne zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone. Przepis poszerza grupę ewentualnych pokrzywdzonych o: instytucję państwową, samorządową, społeczną nawet jeżeli nie posiada osobowości prawnej a także zakład ubezpieczeń społecznych w określonych przypadkach. Ponadto przyznaje odpowiednim instytucjom możliwość wykonywania praw pokrzywdzonego.

Rozpatrując pozycję pokrzywdzonego w postępowaniu karnym należy odróżnić postępowanie przygotowawcze i sądowe. Z punktu widzenia ofiary przestępstwa najważniejszą odrębnością są uprawnienia. W postępowaniu przygotowawczym jest ona stroną czyli występuje we własnym imieniu i zgodnie ze swoim interesem. Na etapie postępowania sądowego traci tą pozycję.

Jedyną formą, dzięki której pokrzywdzony może być stroną procesu i brać w nim czynny udział w przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego jest rola oskarżyciela posiłkowego czyli podmiotu, który w zależności od okoliczności występuje zamiast lub obok prokuratora. Jeżeli akt oskarżenia został wniesiony przez oskarżyciela publicznego, pokrzywdzony by wejść w opisywaną rolę musi złożyć oświadczenie, że będzie działał w takim charakterze. Przepisy kodeksu dają mu czas na podjęcie decyzji do chwili rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Pamiętać należy, że mimo iż występuje po stronie oskarżyciela publicznego lub zamiast niego, nie jest związany podejmowanymi przez niego działaniami. Do tego stopnia, że odstąpienie prokuratora od oskarżenia nie pozbawia go uprawnień.

Oskarżycielowi posiłkowemu przysługuje także prawo do wniesienia aktu oskarżenia do sądu. Dzieje się tak gdy prokurator nie widząc podstaw do wniesienia aktu oskarżenia powtórnie wydaje postanowienie o odmowie wszczęcia postępowania lub o jego umorzeniu. Może tego dokonać w terminie miesiąca od dnia doręczenia zawiadomienia o prokuratorskim postanowieniu. Jednakże kodeks przewiduje w stosunku do takiego aktu oskarżenia obowiązek adwokacko – radcowski.

Dodatkowo może: składać wnioski dowodowe, uczestniczyć w czynnościach procesowych, być obecny na całej rozprawie, złożyć wniosek o sprostowanie protokołu z rozprawy, zadawać pytania przesłuchiwanym zaraz po oskarżycielu publicznym. W tej samej kolejności przysługuje mu prawo wypowiedzenia się po zamknięciu przewodu sądowego. Ponadto ma pełen wgląd do akt sprawy.

Zdarza się, że pokrzywdzony staje się oskarżycielem posiłkowym na mocy ustawy. Dzieje się tak w sytuacji gdy prokurator postanowi przyłączyć się do toczącego się przed sądem postępowania na podstawie oskarżenia prywatnego, z którym wystąpiła ofiara.

Z uwagi na prawidłowy tok postępowania sąd może ograniczyć liczbę oskarżycieli posiłkowych w danej sprawie.

Co ciekawe zgodnie z art. 58 kpk, śmierć oskarżyciela posiłkowego nie tamuje biegu postępowania. Jeżeli pokrzywdzony zdobył analizowaną pozycję to osoby względem niego najbliższe mogą przystąpić do postępowania, w tej samej roli, w każdym jego stadium.

Po wydaniu przez sąd wyroku oskarżyciel posiłkowy może w terminie 7 dni od daty ogłoszenia wyroku złożyć wniosek o sporządzenie na piśmie i doręczenie jego uzasadnienia Od momentu doręczenia mu wyroku z uzasadnieniem bieg rozpoczyna 14 dniowy termin do złożenia apelacji.