Notariusz ma obowiązek zarejestrować transakcję opiewającą na kwotę przekraczającą 15 tys. euro. Musi to zrobić nawet wtedy, gdy nie wydaje mu się podejrzana, a wygląda na zwykłą darowiznę - orzekł Naczelny Sąd Administracyjny.
TEZA
Możliwe jest wykorzystanie transakcji darowizny nieruchomości w procesie prania pieniędzy. Notariusz ma zatem obowiązek rejestracji transakcji takich umów.
STAN FAKTYCZNY
Podczas kontroli przeprowadzonej przez generalnego inspektora informacji finansowej (GIIF) w jednej z kancelarii notarialnych ustalono, że notariusz sporządził akt notarialny, którego przedmiotem były dwie transakcje darowizny nieruchomości o wartości 160 tys. zł.
Transakcje nie zostały zarejestrowane w trybie art. 8 ust. 1 ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (Dz.U. z 2010 r. nr 46 poz. 276 ze zm.).
Zgodnie z tym przepisem instytucja obowiązana, przeprowadzająca transakcję, której równowartość przekracza 15 tys. euro, ma obowiązek zarejestrować taką transakcję również w przypadku, gdy jest ona przeprowadzana za pomocą więcej niż jednej operacji, których okoliczności wskazują, że są one ze sobą powiązane i zostały podzielone na operacje o mniejszej wartości z zamiarem uniknięcia obowiązku rejestracji.
GIIF wymierzył w związku z tym notariuszowi karę pieniężną. Decyzja ta została utrzymana w mocy w postępowaniu odwoławczym przeprowadzonym przez ministra finansów.
Wojewódzki sąd administracyjny, oddalając skargę notariusza, stwierdził, że umowy darowizny nieruchomości sporządzone przez rejenta są transakcjami w rozumieniu art. 2 pkt 2 lit. c ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, gdyż stanowią przeniesienie własności wartości majątkowych. Notariusz wniósł skargę kasacyjną.
UZASADNIENIE
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę.
Wyjaśnił, że polski ustawodawca – wzorem zaleceń dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich nr 91/308 z 10 czerwca 1991 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do celów prania pieniędzy – uchwalił 16 listopada 2000 r. ustawę o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.
Jej założeniem było stworzenie kompleksowego systemu prawno-organizacyjnego, nastawionego na zapobieganie wprowadzaniu do obrotu i legalizacji dochodów pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz na wczesne wykrywanie przestępstwa prania pieniędzy.
Ustawa określa zasady oraz tryb przeciwdziałania wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł, przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu oraz obowiązki podmiotów uczestniczących w obrocie finansowym w zakresie gromadzenia i przekazywania informacji. Do przeciwdziałania praniu pieniędzy powołany został generalny inspektor informacji finansowej , działający na podstawie i zgodnie z ustawą.
Ponadto ustawa zawiera zamknięty katalog instytucji obowiązanych, co wynika z dbałości o pewność prawną w zakresie tego, które instytucje obciążone są obowiązkami nakładanymi przez ustawę.
Katalog instytucji obowiązanych jest jednocześnie weryfikowany zależnie od dynamiki rozwoju procederu prania pieniędzy coraz nowszymi metodami.
Notariusz, jako instytucja obowiązana, o której mowa w art. 2 pkt 1 lit. n ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy, ma obowiązek rejestracji transakcji umów darowizny nieruchomości, których wartość przekracza 15 tys. euro, jako transakcji polegających na przeniesieniu własności wartości majątkowych.
Jakkolwiek darowizna nieruchomości nie jest świadczeniem odpłatnym i nie dochodzi do przepływu środków pieniężnych pomiędzy stronami umowy, to jednak następuje przeniesienie własności wartości majątkowej, jaką stanowi nieruchomość.
Możliwe jest zatem wykorzystanie transakcji darowizny nieruchomości w procesie prania pieniędzy. Pranie pieniędzy to proces często złożony z wielu transakcji powiązanych ze sobą, w ramach którego sprawcy podejmują wiele czynności zmierzających do nadania znamion legalności wartościom majątkowym uzyskanym w sposób przestępczy. Proces ten odbywa się w szczególności poprzez przenoszenie własności wartości majątkowych.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 4 marca 2014 r., sygn. akt II GSK 1966/12
KOMENTARZ EKSPERTA
Czynności rejenta pod lupą

W prawie cywilnym przyjmuje się, że darowizna polega na nieodpłatnym przesunięciu składnika majątkowego z majątku darczyńcy do majątku obdarowanego. W przypadku gdy przedmiotem darowizny jest nieruchomość, przepisy wymagają zachowania szczególnej formy dla oświadczeń obu stron. Umowa darowizny nieruchomości zawarta bez zachowania formy notarialnej jest dotknięta nieważnością. Notariusz w rozumieniu art. 8 ustawy o przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu został wskazany jako instytucja obowiązana jedynie w zakresie obowiązku rejestracji transakcji przekraczających próg kwotowy równowartości 15 tys. euro oraz oceny kwestii uznania, czy jedną transakcję rozbito na kilka mniejszych, czy też są one rzeczywiście niepowiązane. Wspomnieć należy, że notariusz jest zobowiązany na podstawie ustawy – Prawo o notariacie zachować w tajemnicy [...] okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne. Obowiązek ten nie dotyczy jednak informacji udostępnianych na podstawie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy w zakresie określonym tymi przepisami. Notariusz ma zatem obowiązek zarejestrować czynność notarialną dotyczącą obrotu wartościami majątkowymi przekraczającą wartość 15 tys. euro i udostępnić ją GIIF. Ubocznie należy zauważyć, że wskazany w ustawie próg 15 tys. euro, po którego przekroczeniu następuje obowiązek rejestrowania takiej transakcji, nie wynika z dyrektyw Unii Europejskiej dotyczących prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. Istnienie tego progu wprowadził polski ustawodawca.