W dniu 27 maja 2009 roku Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę dotyczącą odpowiedniego stosowania przepisów kodeksu postępowania karnego do postępowania w przedmiocie wyrażenia zgody na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej.

Postępowanie w przedmiocie wyrażenia zgody na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej jest regulowane w ograniczonym zakresie przez art. 80 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. Nr 98, poz. 1070 ze zm. – dalej p.u.s.p.). Uregulowanie pomija jednak kwestię zaskarżalności uchwał w przedmiocie zgody na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności karnej.

Stan prawny sprzed uchwały Trybunału Konstytucyjnego

Z ustawy p.u.s.p., wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 28 listopada 2007 r., sygn. Akt K 39/07 (Dz. U. Nr 320, poz. 1698) usunięto przepis art. 80d § 1 p.u.s.p, regulujący postępowanie o uchylenie immunitetu, ze względu na niewłaściwy tryb jego uchwalenia. Zgodnie z nim, ustawa explicite dopuszczała zaskarżalność uchwały wyrażającej zgodę na pociągniecie sędziego do odpowiedzialności karnej, a w zakresie nieregulowanym przez przepisy ustawy odsyłała do przepisów o postępowaniu dyscyplinarnym, odsyłających z kolei do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu postępowania karnego.

Usunięcie luki prawnej metodą „analogia legis”

W ocenie Sądu Najwyższego powstała luka konstrukcyjna, uniemożliwiająca należyte funkcjonowanie instytucji uchylenia immunitetu sędziowskiego. Sędziowie, w celu jej usunięcia, posłużyli się metodą ‘wnioskowania z norm o normach”. SN przeanalizował ustawy regulujące postępowania o takim samym charakterze i stwierdził, że do przedmiotowego postępowania, należy odpowiednio stosować art. 49 §1 ustawy z dnia 23 listopada 2002 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. Nr 240, poz. 2052 ze zm.), zgodnie z którym „w terminie siedmiu dni od doręczenia uchwały odmawiającej zez wolenia na pociągnięcie sędziego do odpowiedzialności przysługuje organowi lub osobie, która wniosła o zezwolenie, oraz rzecznikowi dyscyplinarnemu zażalenie do sądu dyscyplinarnego drugiej instancji. W tym samym terminie zainteresowanemu przysługuje zażalenie na uchwałę zezwalającą na pociągnięcie go do odpowiedzialności”.

W pozostałym zakresie nieuregulowanym przepisem art. 80 p.u.s.p., także w drodze analogii, SN nakazał stosować art. 30 § 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o ustroju sądów wojskowych (Dz. U. z 2007 r., Nr 226, poz. 1676 ze zm.), który odsyła do przepisów o postępowaniu dyscyplinarnym, a w zakresie przez te przepisy nieregulowanym, do Kodeksu postępowania karnego. Takie rozwiązanie prowadzi do zrównania zasad odpowiedzialności sędziów poszczególnych sądów i zadośćuczynienia konstytucyjnej zasadzie identycznego traktowania osób znajdujących się w identycznej lub bardzo zbliżonej sytuacji . Podobne odesłania zawiera ponadto art. 54c ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. o prokuraturze (Dz. U . z 2008 r. Nr 7 poz. 39 ze zm.).

Odpowiednie stosowanie art. 128 p.u.s.p

Dodatkowe uzasadnienie dla takiego rozwiązania, SN dostrzegł w charakterze postępowania immunitetowego, które nie będąc postępowaniem dyscyplinarnym jest jednak prowadzone przed sądem dyscyplinarnym i wykazuje podobieństwo celów w postaci zapewnienia możliwości ukarania i odsunięcia od orzekania sędziów nie spełniających standardów ustawowych i etycznych. Tym samym, nakazał stosować odpowiednio art. 128 p.u.s.p. (odnoszący się do postępowania dyscyplinarnego) odsyłający odpowiednio w zakresie do przepisów Kodeksu postępowania karnego.

W ocenie SN-u, rozwiązanie, do którego prowadzi metoda wnioskowania z analogii iuris, gwarantuje utrzymanie standardów proceduralnych przewidzianych w Kodeksie postępowania karnego. Sąd Najwyższy zastrzegł jednak, że specyfika postępowania o uchylenie immunitetu sędziowskiego, nakazuje stosować przepisy k.p.k jedynie w zakresie niezbędnym dla zachowania funkcjonalności tego postępowania.

Sygn. akt I KZP 5/09

Katarzyna Goździkowska

Zobacz także:

Komunikacja sądów z obywatelami

Łatwiejszy dostęp do wymiaru sprawiedliwości