Z dniem 1 lipca 2010 r. weszła w życie Konwencja Rady Europy o ochronie dzieci przed seksualnym wykorzystywaniem i niegodziwym traktowaniem w celach seksualnych, która jest pierwszym międzynarodowym instrumentem, gwarantującym zwalczanie wszelkich form przemocy seksualnej wobec dzieci, w tym nadużyć popełnianych z wykorzystaniem nowych technologii.

Seksualne wykorzystywanie dzieci i ich niegodziwe traktowanie w celach seksualnych to szczególnie groźne przestępstwa, ponieważ skierowane są przeciwko dzieciom, które mają prawo do specjalnej ochrony i opieki. Rozwój technologii informatycznych przyczynił się do zaostrzenia powyższych problemów, dlatego Rada Europy wyszła naprzeciw tym kwestiom wykorzystując mechanizmy legislacyjne.

Zakres przedmiotowy Konwencji RE

Konwencja dotyczy nie tylko wykorzystywania seksualnego, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografii oraz nakłaniania dzieci do udziału w przedstawieniach pornograficznych, ale także uwodzenia dzieci w internecie tzw. groomingu oraz turystyki seksualnej.

Mierniki prewencji zarysowane w Konwencji obejmują zakresem przedmiotowym monitorowanie naboru i szkolenia ludzi pracujących z dziećmi oraz uświadamianie dzieciom ryzyka związanego z przedmiotową problematyką.

Konwencja ustanawia także programy wspierające ofiary m.in. poprzez wdrażanie telefonów zaufania dla dzieci dotkniętych tym problemem. Kryminalizuje także używanie nowych technologii w celach seksualnego wykorzystywania lub wyrządzenia krzywdy dzieciom (grooming), który jest coraz bardziej niepokojącym zjawiskiem. Konwencja wpisuje się w program Rady Europy „Budowanie Europy dla i z dziećmi”.

Ochrona pokrzywdzonych dzieci w dochodzeniach i postępowaniach karnych

Państwa członkowskie na mocy Konwencji są zobligowane do podejmowania środków do zagwarantowania, by podczas dochodzenia i postępowania karnego dotyczącego powyższych spraw, organy sądowe wyznaczyły specjalnego przedstawiciela dla pokrzywdzonego dziecka, jeżeli opiekunowie prawni nie mogą go reprezentować.

Ponadto Konwencja stanowi o obowiązku przesłuchania pokrzywdzonych dzieci bez nieuzasadnionej zwłoki po zgłoszeniu faktów właściwym organom, a w razie potrzeby w specjalnie zaprojektowanych lub przystosowanych do tego celu pomieszczeniach.

Przesłuchania pokrzywdzonych dzieci prowadzone mają być przez specjalistów, odpowiednio przeszkolonych do tego celu lub z ich udziałem, a liczba przesłuchań powinna być jak najmniejsza i przeprowadzana tylko w tych przypadkach, gdy jest to niezbędne do celów postępowania karnego.

Konwencja postuluje, iż wszystkie przesłuchania pokrzywdzonych dzieci, lub w odpowiednich przypadkach, dzieci występujących w roli świadka, mogły być utrwalane audiowizualnie i by te utrwalone przesłuchania mogły zostać wykorzystane jako dowód w trakcie postępowania przed sądem karnym.

Blokowanie dostępu do stron internetowych zawierających pornografię dziecięcą

Konwencja obliguje Państwa członkowskie do tego, by doprowadzić do zablokowania użytkownikom Internetu na swoim terytorium dostępu do stron internetowych zawierających lub rozpowszechniających pornografię dziecięcą.

Polskie regulacje prawne

W dniu 8 czerwca 2010 roku w Kodeksie karnym wykonawczym wprowadzono zmiany, które dają podstawy do kryminalizacji tzw. groomingu.

Prace nad projektem noweli rozpoczęły się we wrześniu 2008 r., kiedy zespół z udziałem przedstawicieli Ministra Zdrowia, Ministra Sprawiedliwości, Urzędu Komitetu Integracji Europejskiej i Rządowego Centrum Legislacji pod przewodnictwem Sławomira Nowaka - Szefa Gabinetu Politycznego Prezesa Rady Ministrów, ustalił kierunki zmian ustawowych, niezbędnych do przeprowadzenia zamierzonych celów.

W pracach nad projektem brali również udział Krajowy Konsultant w dziedzinie seksuologii, prof. Zbigniew Lew Starowicz oraz Krajowy Konsultant w dziedzinie psychiatrii, prof. Marek Jarema.

Ustawodawstwo europejskie i międzynarodowe

Inicjatywy UE dotyczące niektórych problemów także mających związek z przestępstwami seksualnymi popełnianymiwobec dzieci:

· Decyzja Rady 2000/375/WSiSW z dnia 29 maja 2000 r. w sprawie zwalczania pornografii dziecięcej w Internecie,

· Decyzja ramowa Rady 2002/584/WSiSW z dnia 13 czerwca 2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi,

· Decyzja ramowa Rady 2005/222/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie ataków na systemy informatyczne,

· Decyzja 854/2005/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. w sprawie ustanowienia wieloletniego programu wspólnotowego na rzecz promowania bezpieczniejszego korzystania z Internetu i nowych technologii sieciowych,

· Decyzja ramowa Rady 2008/947/WSiSW z dnia 27 listopada 2008 r. o stosowaniu zasady wzajemnego uznawania do wyroków i decyzji w sprawie zawieszenia lub warunkowego zwolnienia w celu nadzorowania przestrzegania warunków zawieszenia i obowiązków wynikających z kar alternatywnych,

· Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, w szczególności w art. 24.

Akty prawa międzynarodowego:

  • Deklaracja Sztokholmska i Agenda Działania, przyjęta na I Światowym Kongresie przeciwko Seksualnemu Wykorzystywaniu Dzieci w Celach Komercyjnych (27-31 sierpnia 1996 r.),



  • Globalne Porozumienie przyjęte na II Światowym Kongresie przeciwko Seksualnemu Wykorzystywaniu Dzieci w Celach Komercyjnych w Jokohamie (17-20 grudnia 2001 r.),



  • Porozumienie Budapeszteńskie i Plan Działania przyjęte na Konferencji przygotowawczej do II Światowego Kongresu przeciwko Seksualnemu Wykorzystywaniu Dzieci w Celach Komercyjnych (20-21 listopada 2001 r.),



  • Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego Organizacji Narodów Zjednoczonych S-27/2 „Świat pasujący do dzieci”



  • Trzyletni program „Budowanie Europy dla dzieci i z dziećmi”, przyjęty w efekcie trzeciego Szczytu i zapoczątkowany Konferencją w Monako (4-5 kwietnia 2006 r.);

Komunikat UE odnośnie praw dziecka

W komunikacie czytamy: „W kierunku strategii UE na rzecz praw dziecka” Komisja postawiła sobie za cel maksymalne wykorzystanie istniejących narzędzi politycznych i instrumentów, po części w celu ochrony dzieci przed przemocą i wykorzystywaniem seksualnym w obrębie UE i poza jej terytorium”.

Państwa- sygnatariusze

Konwencja przyjęta została przez Komitet Ministrów w 12 lipca 2007 r., a podpisana przez Rzeczpospolitą Polską 25 października 2007 r.

Konwencja podpisana została przez 39 państw członkowskich Rady Europy. Pięć z nich ratyfikowało już Konwencję (Albania, Dania, Grecja, Holandia i San Marino), co umożliwiło jej wejście w życie 1 lipca 2010 r.

Ustawa z dnia 5 listopada 2009 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny, ustawy - Kodeks postępowania karnego, ustawy - Kodeks karny wykonawczy, ustawy - Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 206 poz. 1589).

DYREKTYWA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie zwalczania niegodziwego traktowania w celach seksualnych i wykorzystywania seksualnego dzieci oraz pornografii dziecięcej, uchylająca decyzję ramową 2004/68/WSiSW

Paulina Szewioła

Zobacz także:

Informatyzacja wymiaru sprawiedliwości

Dostępność pomocy prawnej w Polsce