Od 19 lipca 2010 roku grupa minimum 10 osób może dochodzić swoich roszczeń w postępowaniu grupowym. Pozwy zbiorowe będą wytaczane przede wszystkim w sprawach z zakresu prawa konsumentów.

Zgodnie z ustawą o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym, który obowiązuje od 19 lipca 2010 roku co najmniej 10 podmiotów poszkodowanych w tej samej sprawie może wystąpić z roszczeniem w stosunku do jednego sprawcy szkody.

Polski prawodawca przewidział opcję opt-in, co oznacza , że postępowanie grupowe obejmuje jedynie roszczenia tych osób, które się na to zgodzą. Wydany wyrok wiąże tylko działających na podstawie deklaracji przystąpienia do danej grupy powodów.

Przeciwną opcję, czyli opt-out pozwalającą zastosowanie rozstrzygnięcia do wszystkich potencjalnych uczestników postępowania przyjęto w Stanach Zjednoczonych, Holandii, czy Izraelu.

Pozwy grupowe za granicą

Instytucja pozwów zbiorowych, czyli tzw. class action w Stanach Zjednoczonych jest znana od 1938 roku. Jest to powszechna instytucja, na którą każdego roku państwo wydaje 1,83 % PKB, tj. 252 mld. dolarów (jest to łączny koszt odszkodowań, koszt zastępstwa procesowego itp.).

Funkcjonująca w Europie instytucja class action poprawiła funkcjonowanie wspólnego rynku, jak również rozszerzyła dostęp do wymiaru sprawiedliwości-70 % obywateli UE deklaruje , że skorzystałaby z ochrony sądowej w drobnych sprawach, gdyby mogły być wytaczane z innymi osobami-podkreślają prawnicy Aleksander Czech, oraz Karol Ciszak z Kancelarii Deloitte.

Zdarza się, że kancelaria reprezentująca poszkodowanych, a nawet Fundusz Inwestycyjny widząc szansę na wygranie sprawy finansują pozew-koszt tzw. success fee wynosi 30 %.

Kaucja jako zabezpieczenie kosztów postępowania

Przepisy projektowanej ustawy dopuszczają możliwość zabezpieczenia kosztów postępowania poprzez kaucję. Będzie ona składana w gotówce na wniosek pozwanego. Gdy powód odmówi jej złożenia, decyzję w tej sprawie podejmie sąd. Przyjęto, że wysokość kaucji nie może być wyższa od 20 % wartości przedmiotu sporu

Opcja również dla przedsiębiorców

Możliwość skorzystania z instytucji postępowania grupowego będzie miała grupa co najmniej 10 osób, które kierują podobne roszczenia do jednego podmiotu. Dotyczy to przede wszystkim sytuacji, w której podmioty korzystały z usług jednego banku, leczyły się tym samym lekiem, czy uczestniczyły w jednej kolizji drogowej.

Wśród podmiotów szczególnie narażonych pozwami zbiorowymi znajdują się biura podróży, telekomy, ubezpieczyciele, banki, linie lotnicze, czy deweloperzy.

Z przepisów będą mogli skorzystać również przedsiębiorcy, którzy zawarli umowy o opcje walutowe, jeżeli sąd potwierdzi zasadność takiego typu postępowania.Sąd wstępnie badając pozew zdecyduje, czy więź istniejąca między podmiotami daje możliwość połączenia ich w grupę i dopuszczenia do rozpoznania sprawy i odrzucić go, gdy stwierdzi brak okoliczności uzasadniających rozpoznanie sprawy w tym trybie.

Charakter roszczeń

Możliwe będzie dochodzenie roszczeń o różnym charakterze, zarówno pieniężnych, jak i niepieniężnych.

W przypadku dochodzenia roszczeń pieniężnych, członkowie grupy muszą wyrazić zgodę na ryczałtowe określenie należnego im odszkodowania, co oznacza rezygnację z możliwości dochodzenia tych należności indywidualnie i w zwiększonej wysokości.

Nowe przepisy dopuszczają możliwość zróżnicowania wysokości roszczeń, ale tylko w sytuacji, gdy niemożliwe jest ujednolicenie roszczeń pieniężnych wszystkich członków grupy, (np. ze względu na różny charakter wyrządzonych im szkód.)



Reprezentant grupy

Możliwe będzie ustanowienie tzw. reprezentanta grupy , który może być osobą będąca członkiem grupy albo powiatowym (miejski) rzecznik konsumentów w zakresie przysługujących im uprawnień. Reprezentant grupy prowadzi postępowanie w imieniu własnym, ale na rzecz wszystkich członków grupy. Istotne jest, że w postępowaniu grupowym obowiązuje zastępstwo powoda przez adwokata lub radcę prawnego, chyba że powód jest adwokatem lub radcą prawnym.

Możliwość złożenia odrębnego pozwu

Dochodzenie roszczeń w postępowaniu grupowym nie wyklucza możliwości wytoczenia procesu przeciw temu samemu pozwanemu przez osoby, które nie przystąpią do grupy, pomimo tego, że ich roszczenie nadawałoby się do tego, albo też wystąpiły z grupy w przewidzianym przez przepisy trybie.

Dodatkową zaletą instytucji pozwu zbiorowego, jest przewidziana w art. 7 ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym możliwość skierownia sprawy w każdym stadium do mediacji.

Warto pamiętać również, że zgodnie z art.11 Ustawy z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowymogłoszenieo wszczęciu postępowania grupowego umieszcza się w poczytnej prasie o zasięgu ogólnokrajowym. W szczególnych wypadkach sąd może zarządzić zamieszczenie ogłoszenia w prasie o zasięgu lokalnym.

Oszczędność czasu i pieniędzy

Jak podkreśla KarolCiszak, Starszy prawnik z Deloitte Legal, polskie firmy korzystając z doświadczeń krajów, w których instytucja pozwu grupowego istnieje od lat już teraz powinny przeanalizować konsekwencje ewentualnych pozwów i strategię obrony, a także zmienić podejście do potencjalnego ryzyka związanego z nową w polskim porządku prawnym instytucją pozwów zbiorowych.

Miejmy zatem nadzieję, że przyjęte rozwiązanie pozwoli odciążyć sądy od rozpatrywania wielu podobnych spraw, zmniejszy koszty postępowania sądowego, a przede wszystkim będzie skutecznym narzędziem dla konsumentów dochodzących swoich praw.

Anna Sergiej

Zobacz także:

Prawnicy o pozwach zbiorowych

Firmy mają narzędzia do obrony przed pozwami zbiorowymi