Resort sprawiedliwości zainicjował kampanię, której głównym celem jest dotarcie do jak najszerszych i zróżnicowanych kręgów społeczeństwa z informacją czym jest mediacja, kto może z niej skorzystać, jakimi zasadami jest kierowana i jakie korzyści płyną dla stron w niej uczestniczących.

Z badań przeprowadzonych przez Ministerstwo Sprawiedliwości w ramach Programu Operacyjnego „Kapitał Ludzki 2007-2013” wynika, że mediacja to zagadnienie słabo znane Polakom. Główną przyczyną braku zainteresowania alternatywnymi sposobami rozwiązywania sporów wydaje się być niewystarczająca wiedza.

Masz prawo do mediacji – kampania

Zmiany wymaga podejście do rozwiązywania konfliktów , w tym przede wszystkim podniesienie poziomu świadomości społecznej na temat alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów. Początkiem działań w tym zakresie będzie kampania społeczna „Masz prawo do mediacji”.
Przez następne sześć tygodni, kolejno w TVP, TVN i Polsacie pokazywane będą spoty przybliżające społeczeństwu mediację, a równolegle w Polskim Radiu reporterzy radiowi, wraz z ekspertami Ministerstwa Sprawiedliwości i organizacji społecznych wyemitują audycje, których celem ma być wyjaśnienie zasad oraz przedstawienie korzyści jakie płyną z mediacji. Audycje poświęcone będą: wprowadzeniu do mediacji, mediacji w prawie karnym i prawie nieletnich, mediacji rodzinnej i transgranicznej, następnie cywilnej i ze stosunku pracy, później gospodarczej, a ostatni tydzień zamknie się podsumowaniem wszystkich najciekawszych wątków które ukażą się od początku programu.

Mediacje - czy porozumienie lepsze niż proces?

Do metod alternatywnego rozwiązywania sporów zalicza się m.in. mediacje, negocjacje, mini-trial, med-arb, sumary jury trial i niekiedy arbitraż. W sporach pomiędzy osobami fizycznymi najczęściej stosowana jest jednak ta pierwsza.
Mediację w prawie polskim w sprawach cywilnych regulują przede wszystkim przepisy art. 1831 - 18315 Ustawy Kodeks postępowania cywilnego
Istotą mediacji jest znalezienie satysfakcjonującego dla stron rozwiązania z udziałem mediatora, który nie posiada kompetencji władczych i nie rozstrzyga sporu. Celem mediacji jest więc wypracowanie rozwiązania, które może zostać zaakceptowane przez uczestników.
Warto podkreślić, iż mediacja stanowi metodę alternatywną dla postępowania sądowego, jednak to do stron należy decyzja czy chcą przy jej pomocy rozwiązać swój spór.

Pięć głównych zasad rozwiązywania konfliktów

Profesjonalnie przeprowadzona mediacja opiera się na pięciu głównych zasadach. Pierwszą z nich jest dobrowolność, która charakteryzuje się tym, iż uczestnicy mediacji dobrowolnie biorą udział w postępowaniu, mogą również wycofać się na każdym jego etapie.
Bezstronność i neutralność polega na tym, iż mediator nie podpowiada stronom własnych rozwiązań, nawet gdyby uznał je za lepsze, jest neutralny co do przedmiotu sporu i znalezionych rozwiązań, a kwestia jak rozwiązać konflikt należy do uczestników, gdyż to oni są najlepszymi ekspertami we własnej sprawie.
Poufność postępowania mediacyjnego wynika wprost z przepisów Kodeksu postępowania cywilnego. Mediator jest zobowiązany do zachowania w tajemnicy faktów, o których dowiedział się w związku z prowadzeniem mediacji.
Ponadto mediator powinien być zaakceptowany przez strony, nikt nie może narzucać wyboru mediatora, co wynika wprost z zasady akceptowalności
Co ważne, ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sąd moc prawną ugody zawartej przed sądem.

Mediacje w sprawach rodzinnych

Mediacja w sprawach z zakresu prawa rodzinnego pozwala na rozwiązanie sporu który powstał w rodzinie. Zaletą mediacji w takim przypadku jest to, iż strony mają możliwość spokojnego przeprowadzenia rozmowy o przedmiocie konfliktu, w czym pomóc ma osoba mediatora. Atmosfera sali sądowej i co do zasady jawność procesu nie sprzyja rzeczowej rozmowie na temat ugodowego załatwienia sprawy a w wielu przypadkach to rozmowy właśnie brakuje.
Co istotne nie należy jej jednak stosować gdy konflikt związany jest z przemocą w rodzinie, zaburzeniami psychicznymi czy alkoholizmem. Należy bowiem pamiętać, że mediacja nie jest terapią i z pewnością nie może jej zastąpić.

Mediacje w sprawach gospodarczych

W sprawach gospodarczych bardzo ważny dla obu stron jest czas rozwiązania sporu i pozostanie w relacjach biznesowych pomimo istniejącego konfliktu. Aby mieć pewność, iż konflikt który może ewentualnie powstać pomiędzy stronami zawierającymi kontrakt, przedsiębiorcy mogą zawrzeć w umowie klauzulę mediacyjną
Z treści klauzuli wynika, że w przypadku zaistnienia konfliktu o charakterze gospodarczym strony zobowiązują się do poddania sporu, procedurze mediacyjnej, przed lub zamiast wniesienia sprawy do sądu. Jeżeli jednak mediacja nie przyniesie skutku przedmiotowa klazula nie ogranicza prawa stron do wniesienia powództwa na gruncie prawa cywilnego.

Mediacje w sprawach karnych

Również w sprawach karnych mediacja jest stosowana, choć ma nieco inny charakter ze względu na specyfikę materii którą ma obejmować. Podstawą mediacji jest sprawiedliwość naprawcza. Oznacza to, że pokrzywdzony stawiany jest na pierwszym miejscu, a łamanie prawa wyrównuje naprawienie szkody nie zaś samo ukaranie sprawcy. Mediacja karna w sposób szczególny pod ochronę brać musi zatem pokrzywdzonego. To jego odczucia i oczekiwania wobec dalszego postępowania sprawcy winny być na pierwszym miejscu. Mediacja jest jednak dobrowolna, w związku z tym może się odbyć jedynie, gdy zgodzą się na nią obydwie strony postępowania.
Mediacja jako idea z pewnością jest rozwiązaniem obiecującym, wymaga jednak dopracowania istniejących rozwiązań jak i rozpowszechnienia wiedzy na jej temat, aby mogła stać się prawdziwie alternatywną dla postępowania sądowego metodą rozwiązywania sporów.

Paulina Szewioła

Zobacz także:

Mediacje - czy porozumienie lepsze niż proces?

Prawnik.pl aktywnie wspiera mediacje