Dnia 1 czerwca 2010 r. w Warszawie odbyła się konferencja naukowa nt.„ Przystąpienie Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka” mająca na celu analizę prawno- instytucjonalną oraz wymiaru obywatelskiego w zakresie problematyki zagadnienia Unii Europejskiej jako strony konwencji.

Konferencję otworzył Dziekan Wydziału Prawa i Administracji UW prof. Krzysztof Rączka, stwierdzając jednocześnie, iż tematyka przedmiotowego spotkania dotyka fundamentalnych praw obywatelskich, ale przede wszystkim ludzkich. Z kolei doc. dr Hanna Machińska, Dyrektor Biura Informacji Rady Europy, na wstępie podkreśliła, wyjątkowość daty, w której odbywa się konferencja, a mianowicie 1 czerwca 2010 r. jest dniem, w którym wchodzi w życie protokół 14 do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zaznaczyła również, iż przedmiotem i głównym celem debaty jest dyskusja nad ramami prawnymi związanymi z przystąpieniem UE do Konwencji, kwestie instytucjonalne, w tym przede wszystkim odpowiedź na pytanie jaki będzie udział organów UE w procesie przystąpienia, podkreśliła również szczególną rolę aspektu obywatelskiego w przedmiotowej dyskusji.

Pierwszym z panelistów był prof. Jan Barcz, który podkreślił, iż Traktat z Lizbony stworzył podstawę prawną do przystąpienia Unii Europejskiej do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zaznaczył, iż już na obecnym etapie dyskusji rysują się pewne kwestie, wymagające szczególnej uwagi. Należy do nich kwestia relacji pomiędzy Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, a Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości, która z założenia ma opierać się na dialogu między obydwoma sądami. Kolejną kwestią do rozstrzygnięcia wydaje się zagadnienie zakresu przedmiotowego i podmiotowego skarg jakie mogą być wnoszone. Prof. Jan Barcz podkreślił również, iż przystąpienie umocni kontrolę przestrzegania praw podstawowych w Unii Europejskiej, jednakże współpraca instytucji może być problematyczna.

Kolejną prelegentką była Renata Kowalska, radca w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, która przedstawiła ogólny zarys projektu wytycznych negocjacyjnych. Podkreśliła również, iż Unia Europejska przygotowuje się do akcesji jak do zawarcia każdej innej umowy międzynarodowej. Wspomniała również o kwestiach, które muszą znaleźć się w mandacie negocjacyjnym, zaznaczając jednocześnie, iż jednym z założeń jest zachowanie integralność sytemu strasburskiego. Podjęła również problematyczną kwestię instytucji przypozwania czy współuczestnictwa w sporze innego państwa wysokiej układającej się strony konwencji.

Z kolei Amb. Jakub Wołąsiewicz, Pełnomocnik Rządu d.s. Postępowań przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka, przedstawił kwestię przystąpienia Unii Europejskiej do przedmiotowej Konwencji, z punktu widzenia Rady Europy. Podkreślił, iż modyfikacja Konwencji ze względu na akcesję UE nastąpić może jedynie w znaczeniu adaptacji, a nie w znaczeniu istotnych zmian. Podkreślił, iż ewentualne przystąpienie do Karty Społecznej, będzie nastręczało o wiele więcej trudności niż negocjacje związane z akcesją do Konwencji. Zaznaczył, iż negocjujące podmioty nie będą wysłannikami państw członkowskich. UE po przystąpieniu będzie stroną Konwencji, jeżeli natomiast wyrazi chęć uczestniczenia w pracach organów takich jak Komitet Ministrów będzie to wymagało zmiany statutu.

Pierwszy panel zamknął swoim wystąpieniem dr Dawid Miąsik przedstawiając problematykę natury sadowego stosowania prawa unijnego i prawa konwencyjnego. Zauważył, iż standard konwencyjny będzie oddziaływał na praktykę stosowania prawa z dwóch aspektów, unijnego i krajowego. Zaznaczył, iż z całą pewnością wpływ stosowania prawa konwencji na orzecznictwo krajowe, będzie dostrzegalny. Istotną kwestią zdaniem prelegenta, będzie sposób przełożenia standardów konwencyjnych na praktykę orzeczniczą jak i związanych z nią trudności odnośnie zastosowania jej wzorców.

Drugi panel swoim wystąpieniem rozpoczął dr Adam Bodnar, określając Kartę Praw podstawowych jako dokument rangi konstytucyjnej w systemie wielopoziomowym. Prelegent na przykładzie orzecznictwa przedstawił problematykę teoretycznej możliwości zaskarżenia orzeczeń ETS-u do ETPCZ, która ewentualnie mogłaby wyniknąć po przystąpieniu UE do Konwencji.

Z kolei dr Michał Balcerzak skupił się na aspekcie materialnym przystąpienia. Zaznaczył przy tym, iż proces reformowania konwencji trwa i będzie trwał, jednocześnie określając dotychczasowy dorobek konwencji jako acquis conventionnel

Prof. Anna Wyrozumska, w swoim wystąpieniu skupiła się na kwestii relacji Karty Praw Podstawowych w stosunku do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Zaznaczyła, iż cechą Karty Praw Podstawowych było przede wszystkim potwierdzenie praw, które są powszechnie stosowane jak i praw zawartych w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Prelegentka podkreśliła, iż problemem w stosowaniu obydwu dokumentów może stać się różna interpretacja i ocena możliwości i dopuszczalności ograniczenia prawa, jednakże zdaniem prelegentki nie powinno to nastręczać większych trudności gdyż oba Trybunały przy orzekaniu winny stosować tzw. test rozsądku. Ponadto ETS może stosować Konwencję do interpretacji Karty. Referentka zaznaczyła, iż Europejska Konwencja Praw Człowieka stanowi jedynie standard minimalny, natomiast Karta czasami może przekraczać ten poziom i wchodzić na wyższy standard ochrony praw podstawowych dlatego może zaistnieć potrzeba współistnienia Karty i Konwencji. Zdaniem prelegentki przystąpienie do Konwencji wzmocni system ochrony.

Ostatnią prelegentką była Małgorzata Wiśniewska, która w swoim wystąpieniu podjęła się analizy zakresu przedmiotowego protokołu nr 1 do Konwencji, który gwarantuje szeroko pojętą ochronę własności. W swoim referacie podjęła się także odpowiedzi na pytanie jak przystąpienie UE do Konwencji może wpłynąć na roszczenia gospodarcze?

Z całą pewnością należy stwierdzić, iż konferencja wpisuje się w szerszą dyskusję odnośnie celowości przystępowania UE do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.

Paulina Szewioła

Zobacz także:

Unia Europejska po Traktacie z Lizbony

Raport implementacyjny Komisji europejskiej