Hiszpański sąd ustalał, czy decyzja ramowa w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym stoi na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych przewidujących obligatoryjny zakaz zbliżania się przez sprawcę przemocy do ofiary. Zwrócił się o rozstrzygnięcie tego problemu do ETS.

W opinii rzecznik generalnej Juliane Kokott, kwestia, czy ofiara przemocy w rodzinie powinna móc zdecydować o natychmiastowym ponownym zamieszkaniu ze sprawcą, nie jest objęta zakresem prawa Unii. Niemniej jednak, opinia ofiary powinna móc zostać wzięta pod uwagę w kwestii wymiaru przewidzianego prawem krajowym środka karnego polegającego na zakazie zbliżania się.

Obligatoryjny zakaz zbliżania się do ofiary



W przypadku przemocy w rodzinie, hiszpańskie sądy mają obowiązek orzec, w ramach sankcji karnych, środek karny zakazujący sprawcy przemocy zbliżania się do ofiary. Sankcja ta musi zostać obligatoryjnie nałożona we wszystkich przypadkach przemocy w rodzinie, nawet jeśli mają one najłagodniejszą postać, na przykład gróźb słownych. Zakaz zbliżania się, mający na celu ochronę ofiary, orzeka się w wymiarze co najmniej sześciu miesięcy. Nieprzestrzeganie warunków zakazu zbliżania się stanowi jako takie czyn zabroniony pod groźbą kary.

Stan faktyczny

Dwaj obywatele Hiszpanii zostali skazani za znęcanie się na swoimi partnerkami. Orzeczono wobec nich zakaz zbliżania się do swych ofiar lub kontaktowania się z nimi przez okres, odpowiednio, siedemnastu i szesnastu miesięcy. W kilka dni po skazaniu, obywatele powrócili do wspólnego pożycia ze swoimi partnerkami. Ze względu na nieprzestrzeganie warunków nałożonego na nich zakazu zbliżania się, zostali oni zatrzymani i skazani. Obydwaj odwołali się od wyroków skazujących do sądu. W ramach apelacji partnerki obu oskarżonych uznają się za pośrednie ofiary hiszpańskich przepisów. Obie kobiety utrzymują bowiem, że z własnej woli kontynuowały związek ze swoimi partnerami, nie pozostając pod przymusem, przy braku jakiejkolwiek konieczności ekonomicznej, i że wspólne zamieszkiwanie zostało ponownie podjęte z ich inicjatywy.

Opinia rzecznika generalnego

W tej sytuacji sąd hiszpański chciał ustalić, czy decyzja ramowa 2001/220/WSiSW w sprawie pozycji ofiar w postępowaniu karnym stoi na przeszkodzie obowiązywaniu przepisów krajowych przewidujących, w przypadku czynów zabronionych popełnionych w rodzinie, obligatoryjny zakaz zbliżania przez sprawcę przemocy do ofiary, nie dopuszczając przy tym możliwości odstąpienia od orzeczenia tego środka karnego po rozważeniu okoliczności sprawy, a w szczególności pragnienia ofiary powrotu do związku ze sprawcą.

W swojej opinii rzecznik generalna Juliane Kokott przyznaje przede wszystkim, że tego rodzaju obligatoryjny zakaz zbliżania się należy do sfery, w której występuje konflikt pomiędzy wymogiem skutecznego publicznego przeciwdziałania przemocy w rodzinie i prawem ofiary do poszanowania jej życia prywatnego i rodzinnego. Jednakże rzecznik uważa, że ta kwestia nie wchodzi w zakres przedmiotowy decyzji ramowej 2001/220.

Rzecznik podkreśliła, że decyzja ramowa 2001/220 nie reguluje w sposób ogólny wszelkich aspektów ochrony ofiary, a jedynie aspekty dotyczące gwarancji procesowych w postępowaniu karnym. Rzecznik generalna uważa, że rodzaj i wymiar sankcji, jakie państwa członkowskie mogą wprowadzić w odniesieniu do przemocy w rodzinie, nie wchodzi w zakres gwarancji proceduralnych, a tym samym - decyzji ramowej. W związku z tym rzecznik generalna doszła o wniosku, że kwestia odpowiedniego charakteru takiej sankcji, jak automatyczny zakaz zbliżania się przewidziany w prawie hiszpańskim, nie może być analizowana w świetle decyzji ramowej 2001/220.

Prawo ofiary do bycia wysłuchanym

W drugiej kolejności rzecznik generalna zbadała zakres prawa ofiary do bycia wysłuchaną, które to prawo ustanawia decyzja ramowa, oraz wpływ takiego prawa na sankcje, jakimi należy objąć sprawcę czynu. W tym względzie J. Kokott wyjaśniła, że prawo ofiary do bycia wysłuchaną wymaga od państw członkowskich, by umożliwiły ofierze wyrażenie jej opinii w kwestii orzeczenia zakazu zbliżania się, gdy ofiara utrzymuje ze sprawcą bliskie związki osobiste oraz jeżeli tego rodzaju sankcja wywiera przez to pośredni wpływ na jej życie prywatne i rodzinne. Rzecznik generalna stoi na stanowisku, że aby zapewnić skuteczność omawianego prawa do bycia wysłuchanym, sąd powinien móc uwzględnić zeznania ofiary w celu ustalenia sankcji, przy jednoczesnym poszanowaniu dolnych i górnych granic sankcji określonych w prawie krajowym. Niemniej jednak, wymóg ten nie oznacza, że ofiara może swobodnie decydować o orzeczeniu kary i że właściwy sąd jest związany jej oceną.

RO/ źródło: curia.pl

Zobacz także:

Wyrok ETS w sprawie polskiego aplikanta

Uznanie jurysdykcji ETS