W dniu 16 czerwca 2009 roku Trybunał Konstytucyjny rozpoznał skargę konstytucyjną Edwarda B. dotyczącą prawa do dziedziczenia odszkodowania.

Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 8 ust. 1 zdanie drugie ustawy z dnia 23 lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego nie jest niezgodny z art. 64 konstytucji.

Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego zaskarżonego przepisu nie można łączyć z prawem do dziedziczenia, lecz należy przyjąć, że kreuje on "inne prawo majątkowe".

Należy zatem przyjąć że wskazane w skardze konstytucyjnej wzorce kontroli nie są adekwatne dla oceny konstytucyjności kwestionowanego przepisu.

Podkreślić także należy, iż ustawodawca świadomie zróżnicował krąg osób uprawnionych do złożenia wniosku o stwierdzenie nieważności orzeczenia oraz katalog osób uprawnionych, w razie śmierci osoby represjonowanej, do odszkodowania i zadośćuczynienia. Znacznie szerszy jest krąg osób mogących wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nieważności orzeczenia. Stwierdzenie to ma bowiem charakter symboliczny. Poprzez tego typu czynność następuje bowiem prawna (formalna) rehabilitacja osób represjonowanych. Drugie uprawnienie, poza rehabilitacją ma wymiar ekonomiczny. Przysługuje w pierwszej kolejności osobie represjonowanej. Dopiero w sytuacji jej śmierci uprawnienie to przechodzi na ściśle określone osoby najbliższe.

Krąg osób uprawnionych do świadczeń majątkowych ustawodawca ograniczył do krewnych pierwszego stopnia, uznając, że oni byli najbardziej bezpośrednio pokrzywdzeni moralnie i poszkodowani w wyniku śmierci represjonowanego. I co do zasady miał prawo tak uczynić. Trybunał nie ma wątpliwości co do tego, że również rodzeństwo zostaje w takim wypadku dotkliwie skrzywdzone moralnie, a często i poszkodowane ekonomicznie. Można by w związku z tym rozważać, czy nie zostało przez zaskarżony przepis naruszone prawo rodzeństwa do ochrony życia rodzinnego, jednakże z cała pewnością nie można uznać za adekwatny wzorzec dla jego oceny art. 64 konstytucji, dotyczącego ochrony istniejących praw majątkowych, w szczególności prawa dziedziczenia.

Rozprawie przewodniczył sędzia TK Andrzej Rzepliński, a sprawozdawcą była sędzia TK Teresa Liszcz.

TK/AS

Zobacz także:

Trybunał o równym statusie zastępcy komornika