W dniu 19 lipca 2010 roku weszła w życie ustawa, która wprowadziła instytucję pozwu zbiorowego dając tym samym możliwość dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym.

Przez postępowanie grupowe definiuje się sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Pozwem grupowym objęte mogą być roszczenia o ochronę konsumentów, roszczenia z tytułu odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny oraz roszczenia z tytułu czynów niedozwolonych. W drodze pozwu grupowego nie będzie natomiast można dochodzić sporów dotyczących stosunku pracy.

Pozwy zbiorowe mogą być również dodatkowym narzędziem dla konsumentów i przedsiębiorców, których prawa zostały naruszone przez stosowanie antykonkurencyjnych praktyk, np. szkody powstałe w wyniku wieloletniej zmowy cenowej lub nadużycia pozycji rynkowej konkurenta - informuje UOKIK.

Z kolei prawnicy kancelarii Baker & McKenzie dostrzegają kolejne pole na którym pozwy grupowe mogą cieszyć się "dużą popularnością". Zdaniem Ewy Rutkowskiej, Partnera współkierującego Praktyką Prawa Farmaceutycznego, Ochrony Zdrowia i Odpowiedzialności za Produkt w kancelarii Baker & McKenzie: „Już teraz pojawią się grupy pacjentów, które rozważają pozywanie Skarbu Państwa w związku z ich zdaniem błędnymi decyzjami urzędników, np. w zakresie refundowania kosztów ich leczenia, w wyniku których pacjenci ci ponieśli uszczerbek na zdrowiu. Skarb Państwa odpowiada bowiem za szkody wyrządzone przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej. Takie grupy obywateli o wspólnych interesach otrzymują teraz narzędzie ułatwiające im dochodzenie swoich roszczeń w postaci postępowań grupowych”.

Natomiast radca prawny dr Marcin Asłanowicz, partner kancelarii Baker & McKenzie kierujący Praktyką Postępowań Sądowych dostrzega, iż „W doniesieniach prasowych już słyszymy o rozważaniu pozwu zbiorowego przeciwko Skarbowi Państwa chociażby przez powodzian z Sandomierza. Jeżeli grupowe dochodzenie roszczeń przeciwko Skarbowi Państwa się upowszechni, to Skarb Państwa może mieć większy niż dotychczas problem z obroną przed takimi roszczeniami, a w konsekwencji także trudniejszą sytuację związaną z późniejszą wypłatą odszkodowań”.

Należy z całą pewnością stwierdzić, iż instytucja pozwów grupowych dotknie rynek farmaceutyczny również w sprawach związanych z obrotem lekami, przede wszystkim ze względu na fakt, iż jest stworzona do wykorzystywania na gruncie stosunków konsument- przedsiębiorca, a więc odnosić się będzie do produktów które mogą wywoływać szkodę, lek należy naturalnie zaliczyć do powyższej grupy. Do zakresu spraw, do których pozwy grupowe będą miały zastosowanie, zaliczyć należy także przede wszystkim sprawy dotyczące szkód na osobie powstałych w wyniku działania leków. Jako przykład sprawy z powództwa grupowego, wytoczonego w USA, opartego na powyższej podstawie prawnej można przytoczyć sprawę leku Viox., która zakończyła się ugodą stron.

Z kolei zdaniem Roberta Pasternaka Radcy prawnego, Partnera Zarządzającego Kancelarii Prawniczej Deloitte Legal: „Na pozwy grupowe szczególnie narażone mogą być podmioty dostarczające towary powszechnego użytku i usługi masowe, czyli np. deweloperzy, linie lotnicze, biura podróży, telekomy, ubezpieczyciele, banki i właśnie firmy farmaceutyczne. Także spółki giełdowe, które nienależycie wywiązywały się z obowiązków notyfikacyjnych”.

Prognoza odnośnie znaczenia jakie będzie miała powyższa ustawa na rynek usług w Polsce, ma dualistyczny charakter. Z jednej strony można doszukiwać się jej wpływu na wzrost świadomości prawnej konsumentów z drugiej zaś może stać się swoistym środkiem nacisku na producentów z których działalnością wiązać się będzie szkoda, a co za tym idzie ich ewentualna odpowiedzialność odszkodowawcza.

Zdaniem Aleksandra Czecha, Radcy prawnego z Deloitte Legal: „Trzeba jednak podkreślić, że nie wszędzie pozwy grupowe zyskały popularność, np. w Szwecji w ciągu 5 lat funkcjonowania regulacji złożono zaledwie 12 pozwów zbiorowych, nie stały się więc one narzędziem nacisku klientów na przedsiębiorców i nie spowodowały spadku skali inwestycji.

Paulina Szewioła

Ustawą z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44