Projekt nowelizacji ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych zmienia zasady naboru ławników. Prace nad tą częścią prawa o ustroju sądów powszechnych prowadzone są szybciej od innych planowanych do znowelizowania przepisów ustawy, ze względu na bliski termin naboru ławników.

Projekt dotyczy zasad naboru ławników, ale również umożliwienia sprawnej realizacji obowiązków w zakresie wspólnotowego znaku towarowego, znaku towarowego i wzorów wspólnotowych przewidując wyznaczenie organu, który na podstawie procedury cywilnej będzie właściwy do nadawania klauzuli wykonalności decyzjom wydanym przez Radę, Komisję Europejską EBC, Urząd Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego oraz wyrokom Trybunału Sprawiedliwości UE. Projekt, autorstwa Ministerstwa Sprawiedliwości w części przepisów dotyczących ławników zmienia prawo w kwestiach, które dotychczas budziły wątpliwości w zakresie interpretacji. Zmienione prawo obejmie ławników, którzy obejmą kadencję w 2012 roku. Projekt trafił już do Senatu.

Ławnikiem zostanie przedsiębiorca

Ławnikiem nie będzie mógł zostać radny żadnego ze szczebli samorządu terytorialnego, a także osoba pozbawiona kiedykolwiek praw rodzicielskich. Będzie natomiast mogła zostać ławnikiem osoba prowadząca działalność gospodarczą na danym terenie. Zaliczenie do kategorii osób, które nie mogą pełnić funkcji ławnika, radnych powiatów i województw ma zapewnić przestrzeganie konstytucyjnej zasady podziału władz.

Ławnik nie może być pozbawiony władzy rodzicielskiej

Oprócz dokumentów, do których złożenia zobowiązany jest każdy kandydat na ławnika, kandydat będzie musiał również złożyć oświadczenie, że nie był pozbawiony władzy rodzicielskiej, a także, że władza ta nie została mu ograniczona lub zawieszona.

Tryb zgłaszania kandydatów

Po zmianach wyeliminowany zostanie szczególny tryb zgłaszania kandydatów na ławników do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy. Obecnie zgłaszać ich mogą jedynie związki zawodowe i organizacje pracodawców. Zgodnie z projektem, kandydatów będą mogły również zgłaszać m.in. inne organizacje społeczne i obywatele. Dodano zapis, iż "do orzekania w sprawach z zakresu prawa pracy ławnikiem powinna być wybrana osoba wykazująca szczególną znajomość spraw pracowniczych".

Projekt doprecyzowuje i zawęża krąg podmiotów uprawnionych do zgłaszania kandydatów na ławników. Przyjęto ogólną formułę, zgodnie z którą uprawnienie do zgłaszania, przysługuje obok prezesów sądów i obywateli, również stowarzyszeniom i innym organizacjom społecznym i zawodowym, zarejestrowanym na podstawie przepisów prawa. Utrzymano przy tym dotychczasowe zastrzeżenie, iż podmiotami tymi nie mogą być partie polityczne. W praktyce pojęcie innych organizacji społecznych i zawodowych obejmuje podmioty, które zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym podlegają wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego.

Liczba osób mogących zgłaszać kandydatów

Zaproponowane w projekcie określenie kręgu podmiotów ma na celu zapewnienie realizacji konstytucyjnej zasady udziału obywateli w wymiarze sprawiedliwości. Jednocześnie art. 162 § 1 określa w sposób nie budzący wątpliwości liczbę osób mogących zgłaszać kandydatów na ławników, przy czym warunkiem sine qua non, który ww. osoby muszą spełnić jest posiadanie stałego miejsca zamieszkania na terenie gminy, której rada dokonuje wyboru. Zgodnie z sugestiami prezesów sądów, z którymi projekt był konsultowany, podniesiono liczbę obywateli, uprawnionych do zgłoszenia kandydata do pięćdziesięciu zgłaszających. Zwiększenie liczby obywateli, mogących zgłaszać kandydata na ławnika ma na celu podniesienie rangi ławnika sądu powszechnego i zwiększenie reprezentatywności sprawowania tej funkcji

Odwoływanie ławników

Projekt wprowadza zmiany odnośnie trybu odwołania ławnika przez radę gminy. Obecnie ławnik może być odwołany, kiedy nie wykonuje swych obowiązków lub np. zachowuje się w sposób godzący w powagę sądu. Ławnik skreślony z listy może jedynie odwołać się do sądu administracyjnego. Po zmianie rada gminy będzie musiała wysłuchać ławnika, któremu grozi odwołanie oraz zasięgnąć w sprawie opinii kolegium sądu i rady ławniczej.

Dieta ławnicza czyli pieniężna rekompensata

W ustawie wymieniono czynności ławnika, za które przysługuje mu pieniężna rekompensata, wcześniej zwana dietą ławniczą. Czynności te to udział w rozprawie lub posiedzeniu, uczestnictwo w naradzie nad wyrokiem, sporządzanie uzasadnienia lub uczestnictwo w posiedzeniu rady ławniczej.

Celem proponowanych zmian jest w szczególności wprowadzenie zmian w zakresie: ustalenia okoliczności wyłączających kandydatów na ławników, wskazania podmiotów legitymowanych do zgłoszenia ławników, szczegółowego określenia dokumentów załączanych do karty zgłoszenia kandydata na ławnika, ustalenia sposobu zasięgania informacji o ławnikach, postępowania z dokumentacją, ustalenia zasad odwoływania ławników oraz wskazania podstaw wypłacania należności dla ławników sądów.

RO/źródło: MS

Zobacz także:

Sąd dla obywateli-propozycje zmian legislacyjnych