Rzecznik Praw Obywatelskich skierowała wniosek do Trybunału Konstytucyjnego, w którym poddaje w wątpliwość zgodność z konstytucją przepisy kodeksu postępowania karnego w przedmiocie uprawnień prokuratora do kontroli korespondencji podejrzanego oraz osobistego uczestnictwa przy jego porozumiewaniu się z obrońcą.

Zgodnie z art. 73 ust 1 kpk oskarżony tymczasowo aresztowany może porozumiewać się ze swym obrońcą podczas nieobecności innych osób oraz korespondencyjnie. Można zatem przyjąć, że ustawodawca daje mu gwarancję nieskrępowanego komunikowania się z własnym obrońcą. Podejrzany, który jest tymczasowo aresztowany, w myśl art. 73 ust. 2 i 3 kpk nie może do końca korzystać z takiej gwarancji. Prokurator może bowiem osobiście uczestniczyć przy porozumiewaniu się podejrzanego z oskarżonym lub wyznaczyć osobę, która zadanie to wypełni.

Uprawnienia prokuratora względem tymczasowo aresztowanego i zarazem oskarżonego są jeszcze szersze, gdyż może on skontrolować jego prywatną korespondencję z obrońcą.

Stanowisko RPO

Zdaniem RPO, kwestionowane przepisy ograniczają swobodę kontaktowania się podejrzanego z obrońcą. RPO niepokoi brak możliwości odmowy udzielenia zezwolenia na porozumiewanie się obrońcy z tymczasowo aresztowanym. Powyższe przepisy nie przewidują jednocześnie możliwości zaskarżenia decyzji prokuratora dotyczącej zastrzeżenia obecności prokuratora lub osoby przez niego upoważnionej przy widzeniu tymczasowo aresztowanego podejrzanego z jego obrońcą. Ponadto podejrzany nie ma prawa do zaskarżenia decyzji prokuratora odnośnie kontroli jego korespondencji.

W opinii RPO niewątpliwie obecność prokuratora lub jego delegata przy rozmowie tymczasowo aresztowanego z obrońcą, choćby kilkuminutowa stanowi ingerencję w sferę konstytucyjnego prawa do obrony.

Ponadto wątpliwości Rzecznika Praw Obywatelskich budzi nie tyle sam fakt wprowadzenia krótkotrwałego ograniczenia w zakresie swobody kontaktu obrońcy z podejrzanym i brak środka zaskarżenia, lecz przyjęte przez ustawodawcę kryterium wprowadzenia takiego krótkotrwałego ograniczenia. Ograniczenie może bowiem zostać wprowadzone „w szczególnie uzasadnionym wypadku."

Ustawodawca w interesującym zakresie posłużył się zatem pojemnym zwrotem niedookreślonym „w szczególnie uzasadnionym wypadku".

Przesłanka umożliwiająca ograniczenie kontaktu obrońcy z osobą aresztowaną jest więc rozumiana dość szeroko. Brak możliwości zaskarżania decyzji prokuratora przez tymczasowo aresztowanego jest w przekonaniu Rzecznika dowodem na to, że jakościowo inne są wymagania w stosunku do prawa i jego precyzji, regulującego treść konstytucyjnego prawa do obrony.

Zdaniem RPO art. 73 § 2 k. p. k. w swoim obecnym kształcie poprzez odwołanie się do bardzo pojemnej i nieskonkretyzowanej przesłanki „szczególnie uzasadnionego wypadku" pozwala w postępowaniu przygotowawczym prokuratorowi rozciągać ograniczenia konstytucyjnego prawa do obrony także na inne, bliżej nieokreślone obszary. Nie zapewnia przy tym możliwości weryfikacji motywów, którymi kierował się prokurator wprowadzając przejściowe ograniczenie prawa do obrony.

W rezultacie to nie ustawodawca wyznacza w tym zakresie granice korzystania z konstytucyjnego prawa do obrony (co jest wymogiem art. 31 ust. 3 Konstytucji RP), lecz prokurator nieskrępowany wyraźnymi wskazaniami ustawodawcy.

W opinii Rzecznika prowadzi to do wniosku, że art. 73 § 2 k. p.k jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP przez to, że pozostawia prokuratorowi nadmierną swobodę w określaniu ostatecznego kształtu przejściowego ograniczenia konstytucyjnego prawa do obrony.

Powyższy problem jeszcze wyraźniej rysuje się na tle art. 73 § 3 k. p. k. dającego prokuratorowi możliwość zastrzeżenia kontroli korespondencji podejrzanego z obrońcą.

W ocenie Rzecznika Praw Obywatelskich, należy uznać, że art. 73 § 3 k. p. k. nie tylko nie określa elementów treściowych wprowadzanego ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnego prawa do obrony, lecz także narusza istotę tego prawa. W rezultacie art. 73 § 3 k. p. k. jest niezgodny z art. 42 ust. 2 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP.

KM/Źródło: RPO

Zobacz także:

RPO: Przepisy dotyczące badań oskarżonych naruszają prawo do prywatności

RPO o uprawnieniach organów ścigania do wykorzystywania materiałów pochodzących z monitoringu