Brak przeprowadzenia wywiadu środowiskowego nie powinien przesądzać o odmowie przyznania świadczenia. Podstawą takiej decyzji powinna być ocena całości materiału dowodowego. W tej sprawie RPO wystąpiła do Minister Pracy i Polityki Społecznej.

RPO zwróciła się do Minister Pracy i Polityki Społecznej o rozważenie możliwości wprowadzenia bardziej elastycznych regulacji prawnych w tym zakresie. RPO wskazuje na problem z ustalaniem prawa do świadczeń z pomocy społecznej w sytuacji, gdy rodzinny wywiad środowiskowy nie został przeprowadzony.

Podstawa prawna

Zgodnie z treścią art. 106 ust. 4 ustawy o pomocy społecznej - decyzję administracyjną o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia z pomocy społecznej, z wyjątkiem decyzji o odmowie przyznania biletu kredytowanego oraz decyzji w sprawach cudzoziemców, wydaje się po przeprowadzeniu rodzinnego wywiadu środowiskowego. Art. 107 ust. 4 tejże ustawy, stanowi, że w przypadku ubiegania się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej po raz kolejny, a także, gdy nastąpiła zmiana danych zawartych w wywiadzie, sporządza się aktualizację wywiadu. W przypadku osób korzystających ze stałych form pomocy, aktualizację sporządza się nie rzadziej, niż co 6 miesięcy, mimo braku zmiany danych.

Wywiad środowiskowy i aktualizacja wywiadu

W praktyce oznacza to, że organ prowadzący postępowanie o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej obligatoryjnie przeprowadza wywiad środowiskowy bądź jego aktualizację, w przypadku ubiegania się o przyznanie takiego świadczenia po raz kolejny oraz w przypadku, gdy organ poweźmie informację o zmianie danych zawartych w wywiadzie przeprowadzonym przed wystąpieniem przez stronę o przyznanie kolejnego świadczenia z pomocy społecznej.
Postępowanie w sprawie świadczeń z pomocy społecznej wymaga aktywności ze strony wnioskodawców. Obowiązani są oni do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej (art. 4 ustawy o pomocy społecznej), a przyjęcie biernej postawy stanowić może podstawę do odmowy przyznania lub wstrzymania świadczeń z pomocy społecznej (art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej
Obowiązek współdziałania osoby z organem dotyczy także sporządzania wywiadu środowiskowego. Wywiad środowiskowy stanowi szczególny dowód w postępowaniu administracyjnym, a jego obligatoryjny charakter powoduje, że organy odmawiają udzielenia pomocy, jeżeli wnioskujący o pomoc niezależnie od powodu, uniemożliwia przeprowadzenie takiego wywiadu.

Sprzeczność z kodeksem postępowania administracyjnego

W opinii Rzecznik sytuacja powyższa pozostaje z sprzeczności z treścią artykułów 7 i 77 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, które na organ administracji nakładają obowiązek zebrania w sposób wyczerpujący i rozpatrzenia całego materiału dowodowego. Dopiero, gdy materiał dowodowy nie daje podstaw do stwierdzenia istnienia przesłanek przyznania świadczenia, możliwa jest odmowa jego przyznania.
Postępowanie dowodowe nie może zostać zakończone dopóki organ nie ustali, czy stan faktyczny przewidziany w normie prawnej jest aktualnym w rozpoznawanej sprawie. Stosowanie przepisu art. 11 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej wywołuje też rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych.

Zdaniem Rzecznik brak współdziałania nie świadczy o nieistnieniu przesłanek

Zdaniem Rzecznik sam brak współdziałania z pracownikiem socjalnym, nie może stanowić podstawy do uznania nieistnienia przesłanek do przyznania świadczenia z pomocy społecznej osobie wnioskującej. Istnienie czy nieistnienie takich przesłanek powinno być oparte na materiale dowodowym, zgromadzonym w sprawie w wyniku prawidłowo przeprowadzonego postępowania.
Organy obowiązane są w toku postępowania w sprawie świadczeń z pomocy społecznej, podejmować wszelkie kroki niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego, oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli. Potrzeby osób i rodzin korzystających z pomocy powinny zostać uwzględnione, jeżeli odpowiadają celom i mieszczą się w możliwościach pomocy społecznej. System świadczeń socjalnych jest bowiem formą pomocy Państwa dla osób, które z uwagi na swój status materialny wymagają wsparcia.
Rzecznik podnosi, iż wedle procedury administracyjnej rzeczą organów administracji jest przeprowadzenie kompletnego postępowania dowodowego, a więc zgromadzenie wszelkich potrzebnych do rozstrzygnięcia dowodów, dokonanie wszechstronnej oceny ich wiarygodności oraz pełnych ustaleń faktycznych, wreszcie kompleksowych rozważań faktycznych i prawnych, które są podstawą rozstrzygnięcia.
Rzecznik prosi o przedstawienie stanowiska Minister w kwestii podjęcia działań legislacyjnych zmierzających do wprowadzenia bardziej elastycznej regulacji w powyższym zakresie.

RO/źródło: RPO

Zobacz także:

RPO interweniuje w sprawie zawieszenia ochrony ubezpieczeniowej wyjeżdżających do Egiptu

RPO podważa konstytucyjność sposobu weryfikacji rent i emerytur z FUS