Rzecznik Praw Obywatelskich zwróciła się do Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie pilnej potrzeby podjęcia prac nad zmianą wzoru zaświadczenia, że zgodnie z prawem polskim obywatel może zawrzeć małżeństwo za granicą. W ocenie RPO zakres umieszczanych w nim danych jest sprzeczny z zasadą demokratycznego państwa prawnego.

W dniu 1 stycznia 2011 r. weszła w życie ustawa z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz. U. z 2010 r. Nr 254, poz. 1700), która określa obszary i sposoby przeciwdziałania naruszeniom zasady równego traktowania ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię, wyznanie, światopogląd, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną. Ustawa ta powierzyła Rzecznikowi Praw Obywatelskich - obok Pełnomocnika Rządu ds. Równego Traktowania - wykonywanie dodatkowych zadań dotyczących realizacji zasady równego traktowania.

Wzór zaświadczenia

Minister właściwy do spraw wewnętrznych, na mocy obowiązku ustawowego określa m.in. wzór zaświadczenia, za pomocą którego obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec, nie mający obywatelstwa żadnego państwa, zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą może otrzymać zaświadczenie, otrzyma potwierdzenie, że zgodnie z polskim prawem może on zawrzeć małżeństwo. Zaświadczenia takie wydaje kierownik urzędu stanu cywilnego.

Urzędy nie wydają zaświadczeń

W ostatnich doniesieniach prasowych znalazła się informacja, z której wynika, że urzędy stanu cywilnego w Polsce nie wydają zaświadczenia dotyczącego stanu cywilnego osobom chcącym zawrzeć związek za granicą, który w świetle prawa polskiego jest niedopuszczalny. Sprawą tą, jak wynika z informacji przedstawionych na stronie Kampanii Przeciw Homofobii, ma zająć się Komisja Europejska. Na stronach internetowych Parlamentu Europejskiego znajduje się sprawozdanie z obrad Komisji Petycji z dnia 1 lutego 2011 r., podczas których przedstawiony został wskazany problem. Jak wynika z tego sprawozdania, członkowie tej Komisji wyrazili swoje niezadowolenie z przedstawionego przez władze polskie stanowiska, a w niedługim czasie zostanie wystosowany do polskich władz list z prośbą o weryfikację stanu prawnego pod kątem zobowiązań wynikających dla Polski z członkostwa w Unii Europejskiej.

Informacje o osobie z którą chce się zawrzeć małżeństwo

W myśl rozporządzenia, zaświadczenie, stwierdzające, że obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec nie mający obywatelstwa żadnego państwa, zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą, może zgodnie z prawem polskim zawrzeć małżeństwo, sporządza się według wzoru stanowiącego załącznik nr 11 do rozporządzenia. We wzorze kierownik u.s.c stwierdza, że osoba w nim wymieniona, zamierzająca zawrzeć małżeństwo za granicą, może zgodnie z prawem polskim zawrzeć małżeństwo. Poniżej danych osoby zamierzającej zawrzeć małżeństwo za granicą, wzór zaświadczenia wymienia również „dane o osobie, z którą wyżej wymieniona osoba zamierza zawrzeć związek małżeński." Jako dane wskazano w dwóch rubrykach nazwisko i imię (imiona) oraz obywatelstwo.

Wzór zaświadczenia sprzeczny z zasadą demokratycznego państwa prawnego

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich tego rodzaju wzór zaświadczenia jest sprzeczny nie tylko z wymogami art. 71 p.a.s.c, ale przede wszystkim z zasadą demokratycznego państwa prawnego wyrażoną w art. 2 Konstytucji RP. W ocenie RPO brak jest podstawy prawnej wymagania podawania danych osoby, z którą wnioskodawca zamierza wstąpić w związek małżeński. Uprawnienie do uzyskania stosownego zaświadczenia nie pozostaje w bezpośredniej zależności od tego, czy osoba żądająca jego wydania faktycznie zamierza wstąpić w związek małżeński.

Brak upoważnienia ustawowego

Brzmienie przepisu art. 71 p.a.s.c. upoważnia do stwierdzenia, iż rola kierownika USC ogranicza się w sprawie o wydanie zaświadczenia, do zbadania jedynie tych elementów, które w świetle prawa polskiego wymagane są do stwierdzenia, że małżeństwo może być przez wnioskującą osobę zawarte.



W ocenie RPO problem ten, sygnalizowany przez organizacje pozarządowe i dostrzeżony też w orzecznictwie sądowym, wskazuje na potrzebę pilnej interwencji z uwagi na opisane niekonstytucyjne działania niektórych urzędów stanu cywilnego.

RPO zwraca się do Ministra z prośbą o podjęcie prac mających na celu zmianę wzoru zaświadczenia, o którym mowa w art. 71 p.a.s.c, stwierdzającego, że obywatel polski lub zamieszkały w Polsce cudzoziemiec nie mający obywatelstwa żadnego państwa, zamierzający zawrzeć małżeństwo za granicą, może zgodnie z prawem polskim zawrzeć małżeństwo w ten sposób, aby nie zawierało ono danych osoby, z którą wyżej wymieniona osoba zamierza zawrzeć związek małżeński.

RO/źródło: RPO

Zobacz także:

RPO wnioskuje do TK w sprawie świadczeń socjalnych funkcjonariuszy celnych

RPO interweniuje w sprawie nowego regulaminu portalu Nasza Klasa